Diatonisch geluid

geluid-oostende

Sommige mensen horen in het ruisen van de bomen muziek. Of in de cadans van een trein. Maar is ritme wel muziek of is het een onderdeel ervan? Als ik nu 1 noot op een toetsenbord indruk en nooit meer loslaat, is dat dan muziek?

Dat wat we in het Westen muziek noemen moet tenminste bestaan uit ritme (klanken die in een repeterend tijdsframe klinken), melodie (een opeenvolging van gestemde noten die binnen een specifieke toonladder vallen) en harmonie (noten die samen klinken en gebaseerd zijn op intervallen van de toonladder van de melodie). En onze Westerse muziek is gebaseerd op de diatonische theorie van een toonlader die slechts 7 noten bevat waarbinnen de melodie zich afspeelt.

Deze diatonische theorie wordt toegepast in alle Westerse liedjes. Van klassieke muziek tot punk. Vrijwel iedereen valt het op wanneer er een noot gezongen of gespeeld wordt die niet bij de toonsoort van het liedje hoort. Zo sterk dient dus de muziek de theorie te volgen. Zelfs in de punk, nee sterker nog: juist in de punk. Als je in de punk een akkoord dat uit meer dan 3 noten bestaat speelt dan is het geen punk meer, volgens de punkpolitie. De rebellie van de punk zit ‘m dus niet in het opzoeken van de grenzen van die diatonische theorie maar in de rauwigheid van die muziek. En teruggebracht naar eenvoud, imperfectie (fouten zijn een genot!) en oerdriften.

Diatonische muziek is vrij beperkt omdat het zo sterk op theorie gebaseerd is. We hebben onze oren erop getraind deze diatonische theorie te volgen. De vreemde noten pikken we er zo uit. En een valse noot vinden we al helemaal verschrikkelijk. Het is vrij lastig voor creatieve makers om hier uit te breken. Daarom is elektronische muziek op het vlak van geluid en ritme wel vernieuwend maar op het vlak van melodie en harmonie totaal niet.

Deze beperkingen kent het geluid niet. Geluid is wat het is: geluid, veroorzaakt door een luchtdrukverschil. En sommige geluiden vinden we prettiger dan anderen.

Muziek is een afgeleide van geluid. Muziek is diatonisch geluid. Geluid dat perfect op stemming gebracht moet zijn. Met noten die goed samen klinken met andere noten. Voorzien van een melodie waarvan we de trappen in ons hoofd hebben zitten. We weten ongeveer wat er komen gaat maar niet helemaal zodat het nog net spannend genoeg blijft. En het geheel moet voorzien zijn van een logisch ritme.

Maar het belangrijkste aspect van muziek is denk ik het menselijke gevoel erachter. Een melodie die ik op mijn gitaar speel volgt de trappen van de diatoniek en zal elke luisteraar enigszins bekend in de Westerse oren klinken. Ik kan een traptree overslaan, ik kan omhoog of omlaag lopen in de toonladder, variaties maken die noodzakelijk zijn voor de spanning in de muziek. Maar het belangrijke aspect naar mijn idee is het menselijke gevoel erachter. Op een gitaar kan ik een noot op allerlei verschillende manieren aanslaan. En het gevoel dat ik erin leg kan een ander ook voelen. Veelal elektronische instrumenten missen die expressiemogelijkheden, ze zijn teveel te voorspellen, te statisch en minder geschikt om gevoel mee uit te drukken. Daarom heeft elektronische muziek vaak ook een complexe gelaagdheid nodig.

“I know it’s hot,” I said, “but can we close the windows? It’s so noisy.”
“You call it noise,” said Cage. “I call it music.”

Zei John Cage ooit. Maar ben ik het met hem eens?

(foto: FaceMePLS / CC BY)

Abonneer je op mijn berichten

Bepaal zelf de frequentie waarin je mijn artikelen wilt ontvangen (direct, dagelijks of eens per week). De link om dit in te stellen vind je in de bevestigingsmail.

Reacties

4 reacties op “Diatonisch geluid”

  1. phonicraptor avatar
    phonicraptor

    Ik denk dat het allerbelangrijkste is hoe je noten eindigt. Een noot starten is vrij simpel, gewoon een baksteen op je gitaar smijten en je krijgt een noot. Maar een noot goed eindigen… ik denk dat ik dat nog steeds niet beheers op het niveau dat ik zou willen. Gaat me waarschijnlijk ook nooit lukken, trouwens, maar ook dat is wel weer mooi.

  2. Karin R. avatar

    ik heb gemerkt en merk nog steeds dat mijn oudste oppaskind altijd zijn oren gespitst houdt bij geluid om hem heen. als we langs een kledingwinkel lopen en er flinke beatmuziek gedraaid wordt staat hij met wiebelende billen voor bij de ingang. Oke, dat is echt muziek horen.
    Maar het ratelen van kraaltjes in spaken van een fiets, geknetter, de wasmachine die centrifugeert, ik kan wel doorgaan. Daar wiebelen zijn billen net zo snel van als muziekklanken. Sommige klanken klinken zelfs erg monotoon maar toch hoort hij er muziek in. Dat blijf ik wonderbaarlijk vinden.

  3. Jan van der Sluis avatar

    Ik ben geen muzikant, maar houd wel van allerlei soorten muziek. Ik ben opgeleid als socioloog. Zo, de beelden stromen nu bij je binnen.

    Eén zin viel me op: “Diatonische muziek is vrij beperkt omdat het zo sterk op theorie gebaseerd is.” Volgens mij moet dat de wereld op zijn kop zijn. Het is wel het kip-eiprobleem, maar regels en theorie zijn door mensen altijd gebruikt om de wereld om hen heen te begrijpen. Muziek moet er eerder geweest zijn dan de verklaring ervan.

    Dat we met het verklaren en (beter) begrijpen ook theorie ontwikkelde, klopt. Maar wát muziek precies muziek maakt – zoals ook in de reactie van Karin staat – is iets anders.

    Het is inderdaad waanzinnig moeilijk aan conventies te ontsnappen, zeker massaal gedragen. Maar het is – zeker theoretisch – mogelijk dat we ooit andere muziek muziek vinden dan nu.

    1. Marco Raaphorst avatar

      De theorie waar jij het over hebt is een soort verklarende theorie. Volgens mij voortgekomen uit het idee om te kunnen verklaren waarom we sommige muziek mooi vinden en andere muziek niet. Maar over deze theorie heb ik het niet in mijn stuk. Ik heb het over muziektheorie wat een fix setje met regels is. Elke muzikant hanteert deze. En zo niet dan heeft ‘ie zijn gehoor getraind op wel of niet “kan”.

      Met die muziektheorie hebben alle Westerse muzikanten te maken, het dwingt hen bij het kiezen van een volgende noot en een volgend akkoord. Speel ik een noot die niet binnen de toonladder valt, dan klinkt die in onze Westerse oren fout. Speel ik nog zo’n noot dat is het helemaal fout. Sommige mensen noemen dat vals.

      Nu proberen we die theorie wel steeds uit te breiden omdat ze te beperkt is. Het wordt anders saai. Soms voegen we spannende noten toe en keren we pas later terug naar die veilige toonsoort waar we eerst inzaten. Spanning, ontspanning, dat heeft muziek nodig. Die spannende noten zorgen dan even voor wat extra spanning. Sterker nog: zonder spanning, geen ontroering, zo denk ik.

      Muziekevolutie heeft er dus alles mee te maken dat er die regide muziektheorie is. waartegen je je een beetje moet afzetten. De theorie moet mee evolueren. En ja, vernieuwing loopt vooruit op de theorie. Zo ging het ook met bijvoorbeeld de jazz. Maar ook deze muziek, jazz dus, is heel duidelijk op ons diatonische stelsel gebaseerd. Daarom is de muziekgeschiedenis ook in beeld te brengen, uit te drukken in worden via muziektheorie.

      Heden ten dage luisteren we naar muziek waar vaak geen spelende muzikant meer aan te pas is gekomen. Vaak zijn de noten ingevoerd via een muis en vaak zijn die noten qua timing in het ritme geplaatst via een computer algoritme. Ook worden de feels/grooves van bepaalde tracks heden ten dage door de computer berekend en zo bewerkt zodat ze swingend samenvallen. Het massale gebruik van de drumcomputer mag bekend zijn. De computer gaat nog veel meer voor ons doen in de toekomst. Niet alleen voor boekhouders maar ook voor muziek.

      De dag dat je tegen een computer programma kunt gaan zeggen “ik wil een variatie op Hey Jude van The Beatles” is nabij. Mensen zullen er ontroerd door raken. De computer verzint dan iets volgens die muzikale regels dat precies Hey Jude is maar dan net even anders.

      Zanglijnen hoef je vandaag de dag niet zuiver te zingen. De computer vogelt uit wat de toonsoort is en zorgt ervoor dat die stemmen niet vreemd klinken maar heel zuiver klinken. En ook de drumcomputer is altijd aanwezig vandaag de dag. In de 60-er jaren had elke drummer je uitgelachen als je had voorspeld dat we ooit massaal op computers zouden gaan dansen.

      Jij zegt “Muziek moet er eerder geweest zijn dan de verklaring ervan.” Wellicht heel lang geleden, maar vandaag de dag volgen wij mensen en computers die regels bij het maken van muziek. Als ik de Indiase muziektheorie volg dan klinkt dat in jouw oren verkeerd. En dat begint al bij het stemmen van mijn gitaar. Noten die op een bepaalde toonhoogte gestemd zijn anders klinkt het niet juist. Pure regels dus.

      Zie muziek ook als een taal, want dat is het. Ik snap dat het voor leken lastig te begrijpen is waarom het een als muziek klinkt en het andere niet, maar toch valt dat mee. Onze schrijf- en spreektal is ook gebaseerd op regels. Het leert je misschien niet om een boek te schrijven maar het leert je wel de spelregels rondom zinnen of en woorden. Zo ook met muziek.

      Kinderen horen muziek in dingen, net als volwassen, omdat ze er iets muzikaal in herkennen. Een ritme, of melodietje. Onze hersenen zoeken naar logica en dus herkennen we in taal bijvoorbeeld ook al snel een melodie. Die melodie klinkt dan westers, volgens de regels van de diatoniek, omdat wij daarmee opgegroeid zijn. Zoals bv dit voorbeeld aantoont:
      [audio src="http://philomel.com/asa156th/mp3/Sound_Demo_1.mp3" /]

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.