De esthetiek (van een podcast)

“Het gaat om de inhoud!”

Het is een veelgehoord cliche. Natuurlijk is de inhoud belangrijk, maar hoe die inhoud wordt gebracht is minstens zo belangrijk.

Een verhaal dat onverstaanbaar klinkt of met een irritante stem wordt verteld komt totaal anders over dan een zorgvuldig gekozen vertelling. Timing is daarbij van belang, dictie en sfeerverhogende elementen zoals sounddesign en muziek.

Of misschien wil de podcastmaker het rauw en “puur” houden. Maar ook dat zijn esthetische keuzes. En puur zet ik tussen aanhalingstekens omdat een opname nooit puur, echt, kan zijn. Je grijpt altijd in de werkelijkheid in en zet het als podcastmaker naar je hand.

Zoals televisie, maar dan anders

VPRO Zomergasten, het decor, de beelden die op de achterwanden geprojecteerd worden, de caravan als vloer die half onderwater staat, de specifieke tafel met specifieke stoelen daar weer bovenop en de belichting: ze bepalen de sfeer van het programma.

In elk tv-programma wordt door dat soort vaste visuele elementen de sfeer bepaald. Maar hoe kun je dat in een podcast zonder visuele elementen voor elkaar krijgen?

Laat ik een voorbeeld onder de loep nemen. De prijswinnende podcast De Brand in het Landhuis van de NTR. Een podcast die gemaakt werd door acteur, schrijver en podcastmaker Simon Heijmans.

Je kunt duidelijk horen dat hij acteur is want zijn voice-overs zijn uitstekend, hij spreekt met een uitstekende dictie en speelt de betrouwbare rol van reporter en verteller. Hij draagt niet zomaar de tekst voor, hij neemt de luisteraar echt mee in zijn verhaal.

Er is uitstekend gebruik gemaakt voor sounddesign en muziek dat het verhaal een kader geeft. De editing zit goed in elkaar, er zit lucht in, pauzes die vallen zijn net zo belangrijk als momenten waarop er gesproken wordt. Het benadrukt de dramatiek zonder dat het er te pathetisch van wordt, de effecten zijn subtiel en nooit overdadig. Deze sterk gekozen elementen zorgen samen voor een unieke sfeer, het geluidsdecor dat de podcastreeks bepaalt.

Een goed gestileerde podcast herken je binnen een paar seconden. Of het nu om een documentaire gaat zoals De Brand in het Landhuis of om een tafelgesprek, de luisteraar vindt het prettig als hij of zij de sfeer direct herkent, als het bekend aanvoelt. Daarom is het zo belangrijk om die vorm van te voren goed uit te werken, want het is de vorm waar je als podcastmaker voor lange tijd aan vast kunt houden.

Chris Bajema van Man met de microfoon heeft weleens in een interview verteld dat hij een jaar lang heeft nagedacht voordat hij de vorm van zijn podcast vond en ermee aan de slag kon gaan. Logisch, want het goed uitdenken van zoiets kost een boel tijd. Ik raad alle podcastersmakers aan de tijd hiervoor te nemen want grote kans dat je het dan ook langer vol zult houden.

Behoefte aan structuur

Toch pakte Botte Jellema van de podcast Eeuw van de Amateur het juist heel anders aan. Die begon gewoon. Hij vroeg zich de eerste paar seizoenen heel veel dingen af, wat hij met die podcast zou kunnen, of het een vaste vorm zou moeten krijgen enzo verder. De luisteraars nam hij mee in zijn persoonlijke zoektocht. Gaandeweg ontstond er een vaste vorm: het keukentafelgesprek “over alles” samen met fotostripmaker Ype Driessen en schrijfster en cabaretier Paulien Cornelisse.

Toch is het gegeven dat Botte in het begin geen format had, maar er wel naarstig naar op zoek was, een format op zich. Ieder mens heeft nu eenmaal behoefte aan structuur, is op zoek naar vaste patronen. Of je nu luisteraar of maker bent. Onze hersenen gaan er automatisch naar op zoek. Wij gaan zelfs patronen herkennen in dingen die niet als zodanig bedacht zijn.

Luisteraars snakken naar vorm. Podcastmaker, je weet wat je te doen staat!

Door Marco Raaphorst

maakt podcasts en muziek

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.