João Gilberto overleden

Gisteren is João Gilberto op 88 jarige leeftijd overleden. Hij was wat mij betreft de belangrijkste Braziliaan op muziekgebied. Een muzikaal pionier die een nieuw genre op zijn naam wist te zetten: Bossa Nova. Een Nieuwe Stroming.

João is de uitvinder van de kenmerkende gitaarstijl van de Bossa Nova. Het is een soort rustige variant op de aloude Samba, aangevuld met de harmonie van jazzmuziek. De muziekstijl ontstond in de 50-er jaren, opvallend omdat in Amerika in die jaren de Rock ‘n’ Roll ontstond. Hoewel de Roll uit de term Rock & Roll slaat op de swing uit jazzmuziek, het is het enige element van jazzmuziek dat in Rock & Roll is terug te vinden. Rock & Roll is zowel ritmisch, harmonisch (gebaseerd op een schema van slechts drie akkoorden) en tekstueel vrij primitief. En de popmuziek die eruit voorkwam liet vervolgens ook nog de swing/roll voor wat het was. Die simpelheid, eenvoud in de vierkwartsmaat, heeft natuurlijk gezorgd voor enorme populariteit. Elke kip kan het meezingen en begrijpt het ritme van 1,2,3,4.

De Bossa Nova daarentegen leunt wel zwaar op jazz en is veel subtieler. Om kort te gaan: Rock & Roll miskent de jazz, Bossa Nova omarmt het.

João Gilberto verzon niet alleen een geheel eigen gitaarstijl hij zong de melodieën op zijn eigen wijze: zacht en teder. Het groteske van de Rock & Roll was hem vreemd. De muziek van João klonk juist klein, intiem en poëtisch!

De pa van João vond die zangstijl van zijn zoon bizar en liet hem in ’55 in een psychiatrisch ziekenhuis opnemen (!). Tijdens een psychologisch interview staarde Gilberto uit het raam en zei: “Kijk naar de wind die de bomen onthaart.” De psycholoog antwoordde: “maar bomen hebben geen haar, João!” Waarop João reageerde: “en er zijn mensen die geen poëzie hebben.” Een week later werd hij uit het psychiatrisch ziekenhuis ontslagen. De rest is geschiedenis.

Mijn favoriete album is het album João Gilberto uit 1973. Het instrumentarium bestaat uit stem, gitaar en percussie van Sonny Carr. Meer is niet nodig, deze muziek heeft alles in zich wat mij zo ontroert aan muziek. Op dat album het bekende nummer Águas de Março:

Mijn oude bandmaatje uit de band MAM, Tom America, vertelde me ooit dat je bij de Brazilianen bijna het speeksel in de mond kunt horen. Bovenstaand nummer is daar een mooi voorbeeld van. João stelde zodoende hoge eisen aan de opnametechniek en eiste dat zijn teksten heel duidelijk en precies te horen waren.

De Bossa Nova is misschien wel de meest elegante muziekstijl die er is. En het is minstens zo cool als het meesterwerk van Miles Davis: Kind Of Blue. Het is ook ouder, grote kans dus dat Miles beïnvloed werd door de Bossa Nova en hierdoor zijn Kind Of Blue kon maken.

Als het ruizen der bomen. João Gilberto rust zacht.

Door Marco Raaphorst

maakt podcasts en muziek

4 reacties

  1. Mooie post, en volledig mee eens. Ben lang geleden lang geleden via Stan Getz bij hem terecht gekomen. Bijzondere artiest.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.