Controle

“De meest dwaze deugd die we ooit hebben geschapen”, zegt filosoof en psychiater Damiaan Denys in de podcast Future Shock VPRO Tegenlicht.

Damiaan heeft het over controle.

Het gesprek vormt een aanvulling op de tv-aflevering van Tegenlicht van gisteravond dat in het teken van Chaos stond.

Op de een of andere manier denkt de mens altijd de chaos en willekeur van het leven in de kiem te kunnen smoren door systemen van controle in te bouwen. Volgens Damiaan hebben die systemen een averechts effect en zorgen ze juist voor een slecht vertrouwen en de groei van veel serieuze geestesziektes zoals dwangneuroses (door zaken overdreven vaak te controleren stel jezelf telkens gerust maar zonder dat de dwang van controle daarmee stopt – het is een oneindige loop waar sommigen echt knettergek van worden). Mensen worden gek van hun eigen controledwang. Als je jezelf niet vertrouwt, hoe kun je een ander dan vertrouwen?

Damiaan geeft het voorbeeld van stoplichten die ons de schijnzekerheid geven dat ze ons helpen ongelukken te voorkomen. Toch rijden er mensen door rood, met desastreuze gevolgen want mensen vertrouwen op stoplichten. Is het niet veel goedkoper en beter om niet op een stoplicht te vertrouwen maar beter zelf op te gaan letten en vertrouwen te hebben in de medemens?

Waarom is het zo moeilijk om de chaos te accepteren? Waarom denken wij alles te kunnen doorberekenen, te kunnen voorspellen, beheersen, uitroeien en ga zo maar door?

Waarom geven we kapitalen uit aan het zinloos creëren van schijnzekerheid? Waarmee we onszelf massaal voor de gek houden. We moeten accepteren dat het leven onvoorspelbaar is. Totaal onvoorspelbaar. Negatieve rente? Geen pensioen straks meer? De dijken breken door? We krijgen straks allemaal een basisinkomen? Alles kan. Alles ligt open. Accepteer die chaos, die onvoorspelbaarheid. Surf mee op de golven van de onvoorspelbaarheid.

En wees creatief.