Mag humor kwetsen?

(foto die ik op Twitter voorbij zag komen)

Zijn huidskleur, uiterlijke kenmerken, geslacht, intelligentie nog altijd goede uitgangspunten voor het maken van een grap?

Ik moet dan vaak aan Max Tailleur denken. In mijn jeugd kwamen zijn Sam-en-Moos-moppen vaak voorbij. Tailleur was zelf Joods en had de Duitse bezetting tijdens WOII weten te ontlopen. Tailleur spotte vaak met het stereotiepe beeld van de Joden en maakte veel stereotiepe man-vrouw-grappen.

Grappen over Duitsers en Belgen waren vroeger heel populair. Ook over het geloof werden veel grappen gemaakt. Gelovigen vonden dat kwetsend. Maar het was niet kwetsend bedoeld, het was bedoeld als grap.

Richard Pryor grossierde in wat ze tegenwoordig het N-word noemen. Hij maakte zwarte mensen belachelijk, maar ook blanken, homo’s, hoeren, junkies en ga zo maar door. Ik vond hem heel grappig.

Veel humor is echter niet tijdloos. Het is makkelijk om een grap te maken over iets dat als afwijkend wordt gezien. Maar als die afwijking zo’n beetje algemeen geaccepteerd is dan zal er niet meer om gelachen worden. Het is daarom een komen en gaan qua onderwerpen voor humor.

Een paar weken geleden werd bekend dat de BBC de beroemde aflevering ‘The Germans’ (“Don’t mention the war!”) van Fawlty Towers uit haar streamingdienst UKTV haalde (zie UPDATE onderaan deze post). Nadat dit tot veel ophef leidde, beloofde de BBC de aflevering weer terug te zetten, voorzien van de waarschuwing dat de aflevering beledigende inhoud bevat.

Ook die aflevering van Fawlty Towers is flink ingehaald door de tijd, hoewel ik er nog altijd smakelijk om kan lachen. Je kunt vandaag de dag Duitsers niet in verlegenheid brengen door een link met WOII te leggen. Jonge mensen zullen deze humor waarschijnlijk ook niet begrijpen. En ook veel Sam-en-Moos-grappen over een uitgekookte jood komen vandaag de dag totaal niet meer aan.

Ik kan enorm lachen om mensen die onderuit gaan. America’s Funniest Home Videos, dat idee. Als je het dan over kwetsend hebt… het gaat hier om letterlijk pijnlijke taferelen. Maar je kunt mij opvegen hoor, ik lach me te pletter als dingen compleet fout gaan.

Op verjaardagen smulde ik van de verhalen van mijn oom Jan die altijd pech had tijdens vakanties. Alles liep altijd in het honderd bij hem, hij legde het tot in de kleinste details uit. De familie zat op verjaardagen tranen met tuiten te huilen bij het aanhoren zoveel “leed”.

Maar nog even over dat aanstoot nemen aan een grap, het ervaren van een grap als kwetsend. Als je buurvrouw in bikini in de tuin ligt dan kun je dat kwetsend vinden als Moslim, of als Orthodox-gereformeerde. Maar je kunt het ook kwetsend vinden als je buurvrouw in boerka rondloopt. Totaal tegengesteld dus, het toont aan hoe verschillend wij denken. Wat de een als een compliment ziet (“grote tieten zeg!”) ziet de ander als beledigend. En precies dat triggert de humor omdat juist die tegenovergestelde mening het grappig maakt.

En het is grappig als je kunt navertellen hoe jouw caravan van de trekhaak brak en het ravijn in flikkerde tijdens een vakantie. Ellende overleven is een goed verhaal en als je dat op een grappige manier kunt verwoorden… winning!

Over de profeet Mohammed of over Allah kun je geen grappen maken, het is levensgevaarlijk. Maar dat is precies het probleem want je zou er juist wel grappen over moeten kunnen maken. Humor is immers net als kunst. Het is niet feitelijk, niet echt. Het is het domein van de fantasie. Daarom moet alles kunnen qua humor. Pleeg dus geen zelfcensuur, laat het lachen maar komen. Of lach niet. Maar meer opties zijn er niet.

UPDATE: @merchandise liet mij weten dat het bezwaar van de BBC niet gericht was op de grappen die over Duitsers gemaakt worden maar vanwege het gebruik van het N-woord, op 1:33 in deze video:

Door Marco Raaphorst

maakt podcasts en muziek

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.