Oostende. In 2014 was ik er aangemeerd omdat Marvin Gaye er ooit had zitten herbronnen. Inmiddels is Oostende dé plek waar het DS Podcastfestival jaarlijks wordt gehouden. In de Kursaal nota bene waar d’n Marvin in de vroege eighties nog heeft opgetreden.
Tja, als de dingen samenvallen is het geen optie om het toeval te noemen.
Hoewel ik lang niet alles heb kunnen zien en horen, een paar van mijn persoonlijk highlights wil ik graag met jullie delen.
George the Poet + Benbrick
Ik herkende de toon waarop George the Poet (= George Mpanga) sprak, uitermate beheerst en rustig. Het was de toon die ik ken van zijn podcast. Een bewuste keuze, zo vertelde hij ten overstaan van een volle Delvauxzaal. Teveel enthousiasme en zijn stem schiet in toonhoogte omhoog. En dat vindt ‘ie lelijk.
Voor wie het niet weet, die podcast heet: Have You Heard George’s Podcast? Een titel die George koos omdat het hem een grappig idee leek dat mensen die vraag aan elkaar gingen stellen. Aldus geschiedde want de podcast is enorm populair.
Zaken in twijfel trekken
Hoewel George uit de hiphop komt, past Have You Heard George’s Podcast? niet binnen dat idioom. De podcast is een meanderende rit door George zijn gedachtengangen. Bestaande uit een mengvorm van poëzie gecombineerd met telefoongesprekken, interviews, archief-fragmenten van de radio en fictionele scènes.
George studeerde politiek, psychologie en sociologie aan Cambridge University. Geen domme jonge dus. Die onderzoekende universitaire toon hoor je in zijn podcast terug.
Hij is kritisch op rappers die zich in hun raps volgens hem vaak dommer voordoen dan ze in werkelijkheid zijn. Het zou het gevolg zijn van een muziekindustrie die hen labelt als hiphop met ditto cliches tot gevolg. George dacht “mij niet gezien” en peerde hem richting podcasting als zijn medium voor:
To question things
Next level sound
Benbrick (= Paul Carter) is verantwoordelijk voor de montage, het sounddesign en de muziek. De muziek van Benbrick ligt niet voor de hand. Het is geen hiphop maar filmisch orkestraal. Volop violen zeg maar. In het vierde seizoen klinken er zelfs echte strijkers die werden opgenomen in de Abbey Road Studios. De filmische muziek past goed bij de rustige toon waarop George zijn teksten voordraagt.
De echte violen zijn het gevolg van een samenwerking met de BCC. Dat was wel ff wennen voor de heren want ineens wilde de BBC op voorhand weten waarover de nieuwe episodes zouden gaan. Hierdoor moeten George en Benbrick zich telkens weer committeren aan de plannen die ze van te voren bedenken. Wat volgens George eigenlijk wel een verfrissende manier van werken oplevert want de afbakening zorgt voor meer doelgerichtheid.
Wie volgt?
Ik vraag me af waarom deze vorm van podcasting niet vaker wordt toegepast. Is het niet logisch om de podcast te beschouwen als een evolutionaire stap in de pop cultuur?
We vragen ons af of het muziek, spoken word, poëzie, documentair of fictie is. Maar waarom zouden we dat onderscheid maken? Is het niet zinvoller om de podcast te zien als een vrije vorm waarmee je de luisteraar kunt bereiken? Als een aanraking op afstand? De podcast als een welluidende vorm?
Het principe van de podcast is dat het audio is waarop je je kunt abonneren, kunt volgen zo je wilt. En die audio kan wat mij betreft alles zijn.
Lafayette
Met een paar podcastende NRC-collega’s besloot ik de eerste dag af te blussen met een pintje. Zodoende waaiden we later op de avond het muziekcafé Lafayette binnen. Een foto van Marvin Gaye met Freddy Cousaert en Prins Karel hing aan de muur.
Alles viel weer samen.
Gerede twijfel
Mijn collega’s Gabriella Adèr, Tessa Colen en Bas Haan samen met de criminologiestudenten Arame Keuker en Mariëlle Lassche mochten de volgende ochtend in de Ridderzaal met kleine oogjes (jeps, het was laat geworden 🕺) vertellen over hoe ze te werk zijn gegaan om de podcast Gerede twijfel te maken. Een podcast die binnen het true crime-genre wordt gezien als een verademing.
Het was goed om te merken dat deze podcast in Vlaanderen ook enthousiast ontvangen wordt.
De Kunst van het Verdwijnen
De podcast van theatermaker Bart Van Nuffelen en audio- en theatermaker Lucas Derycke met de illustere naam De Kunst van het Verdwijnen was mijn favoriet van 2022. Het is een schoolvoorbeeld qua inhoud en vorm.
Bart Van Nuffelen en Lucas Derycke hadden een interessant verhaal te vertellen. En theatermakers als ze zijn hadden ze voor de aanwezigen een interessante vorm ter ondersteuning van hun verhaal bedacht. Zo hing er boven de tafel een camera om foto’s en krantenartikelen op de schermen te kunnen tonen. Zodoende kreeg het publiek een beeld bij alle personen en gebeurtenissen van de De Kunst van het Verdwijnen.
Op zoek naar een stem
Alleen al de voice-over van De Kunst van het Verdwijnen is veel beter dan wat je normaliter voorgeschoteld krijgt. Het bleek een zoektocht te zijn geweest. Derycke had zich laten inspireren door Caliphate van de New York Times en had een serieuze poging gedaan om iets soortgelijks neer te zetten. Wat jammerlijk mislukte.
De serie Caliphate begint met producer Andy Mills die de host van de podcast, Rukmini Maria Callimachi, vragen stelt over hoe ze te werk is gegaan.
Maar dat bleek niet te werken voor de podcast die Van Nuffelen en Derycke voor oren hadden. Andere inhoud, andere spreker. Toch wilde Derycke het spontaan houden. Maar gaandeweg zag Derycke zichzelf steeds meer teksten aan Van Nuffelen dicteren. Het kwartje viel: uitschrijven die teksten en voorlezen maar.
Ze namen op bij de VRT maar hadden dat liever in de slaapkamer van Van Nuffelen gedaan, want: meer chill. Vandaag de dag is dat geen probleem meer want sinds een paar maanden beschikken we over tools die de ruimte in het geluid echt volledig kan wegfilteren zonder bijgeluiden.
Van Nuffelen twijfelde in eerste instantie ook nog of hij überhaupt zelf wel de voice-overs zou moeten inspreken. Zou men zijn Antwerpse accent wel trekken?
Ik zeg volmondig: ja. Zelfs voor d’n Hollander is deze podcast prima te volgen. En bovendien vind ik een dialect of een accent juist meewaarde bieden. Het geeft swung aan Dat Wat Er Gezegd Wordt.
Regels voor de Kunst
Bart Van Nuffelen en Lucas Derycke hebben zeer goed nagedacht over de vorm van hun podcast en verzonnen afgebakende regels waar niet aan te tornen viel.
Neem bijvoorbeeld de afspraak dat Van Nuffelen de baas van de tekst is. En Derycke van de montage. Ze mochten zich wel met elkaars dingen bemoeien maar wie de baas was gaf de doorslag. Zodoende deden geen van de bazen iets tegen hun zin in. “Iedereen moet trouw blijven aan zijn eigen esthetiek”, zei Derycke. Een uitspraak die hij aanvulde met een uitspraak van theaterregisseur Peter Brook. Dat je de kracht van het samenwerken en het auteurschap van het individu moet gebruiken om daar een combinatie in te vinden.
Ik denk dat iedereen weleens tegen die vraag aanloopt: wie is hier de baas? De oplossing van de heren lijkt mij de beste weg. Wees de baas van jouw expertise, of zoals Derycke het zo mooi zei: jouw esthetiek!
Een andere regel was dat de voice-over, Van Nuffelen dus, geen opmerking over het interview mocht maken die hij tijdens het interview zelf had kunnen maken. Derycke zei dat hij het flauw vindt als er iets gezegd wordt over een persoon die zich niet kan verdedigen. Bovendien levert zo’n vraag stellen tijdens het interview juist een veel pittiger gesprek op.
Ook spraken de heren met elkaar af dat de voice-over van Van Nuffelen altijd moest vertrekken vanuit de wereld. Dus eerst moest er geluid van buiten op straat of een interview klinken voordat Van Nuffelen daarop door kon gaan.
Opnieuw het bewijs dat regels in de kunst van essentieel belang zijn.
Bemoeienis of goede adviezen?
Zeer opvallend vond ik het betoog van de heren dat ze alle geïnterviewden de montage hebben laten horen om zo feedback en goedkeuring te krijgen op de inhoud. Dit is vrij ongebruikelijk voor documentairemakers die zoiets al gauw bestempelen als een vorm van censuur wat bovendien veel overbodige bemoeienis en gedoe kan geven. Maar ik begrijp Van Nuffelen en Derycke ook zeker want het leverde hen namelijk goede input op. Soms zelfs heel precies, zo van: “Haal vanaf 20 minuut 43 de quote over het neo-liberalisme weg, want niemand begrijpt dat.” Van Nuffelen en Derycke konden er niet alleen om lachen, ze handelden er vaak ook echt naar.
Niet verwonderlijk, maar het maken van deze podcast bleek nogal een bevalling te zijn. Soms ontstond er zelfs ruzie en moest er op het balkon van Van Nuffelen stoom afgeblazen worden. Een buurvrouw beklaagde zich erover: “Jij moet voortaan maar niet meer met je theatervrienden op het balkon gaan zitten.”
Tom Pintens (RIP)
Dit is typisch zo’n podcast waarin alle audiolagen perfect samenvallen. Je kunt nauwelijks spreken van een hiërarchie tussen die afzonderlijke lagen. Is de muziek afhankelijk van hoe er gesproken wordt, of dwingt de muziek juist af hoe er gesproken moet worden? Dat is niet te zeggen want alles in deze podcast beïnvloed elkaar en communiceert met elkaar de hele tijd.
De muziek van Tom Pintens zaliger past er perfect bij. Hij componeerde 13 stukken op basis van de synopsis, een paar interviews en voormontages, maar uiteindelijk zijn er slechts zes nummers gebruikt.
Hoewel de muziek klinkt alsof ze gecomponeerd werd op basis van de montage, is precies het omgekeerde het geval. Derycke beschikte over de losse sporen en kon zo de muziek helemaal naar zijn hand zetten waardoor het maximaal in elkaar grijpt. Ondanks een behoorlijk beperkt aantal tracks, zes dus, zorgden de losse sporen ervoor dat er voor de acht afleveringen behoorlijk gevarieerd kon worden.
Als eerbetoon aan de te jong gestorven Pintens lieten de heren op het festival een tweetal complete tracks horen. Ik herkende ze van de podcast alleen klonken ze nu veel voller. Het is fantastische muziek.
Wordt vervolgd
Het succes van de podcast zorgt voor een follow up, of zeg maar gerust in meervoud: follow ups. Zo komt er in 2026 een toneelstuk van. En er komt een Duitse versie. Maar het leukste nieuws is dat er een vervolg komt op de eerste reeks!
Je zal het begrijpen, ik heb na afloop Van Nuffelen nog efkes een veer in de kont gestoken.
En voor wie deze podcast nog niet beluisterd heeft: ga dat doen. Na afloop besef je namelijk weer helemaal waar het ons podcastmakers om te doen is.
Geef een reactie