Gisteren was ik aanwezig bij het debat over auteursrechten met politici en makers dat werd georganiseerd door het Platform Makers. Een week voorafgaand aan het Algemeen Overleg Auteursrecht dat voor 4 oktober in de Tweede Kamer gepland staat. Ondermeer Esmé Lammers (regisseur), Will Maas (muzikant), Inge van Mill (fotograaf), Peter Kwint(Tweede Kamerlid SP), Erwin Angad-Gaur (voorzitter Platform Makers) en Paul Solleveld, (voorzitter Platform Creatieve Media Industrie) kwamen aan het woord. Gesprekleider was Frénk van der Linden en de zaal in Nieuwspoort zat vol.

Echt positief werd ik er niet van. Men bleef teveel in het verleden hangen, het ging alleen maar over kranten, televisie en films in bioscopen. Internet werd er heel af en toe bijgehaald maar meestal in negatieve zin.

Makers geven hun auteursrecht weg

Waar de makers tegenaan lopen is dat ze hun copyright moeten afstaan. Een krant vraagt een journalist een artikel te schrijven maar de journalist mag er zelf niets meer mee doen. Of een fotograaf schiet foto’s voor een krant die daarover exclusiviteit opeist en bijvoorbeeld bij herpublicatie geen extra geld verstrekt. De bovengenoemde VPRO maakt zich hier overigens ook schuldig aan en biedt alle makers een contract aan waarin die maker afstand doet van zijn/haar copyright. Dus stel ik maak een audiodocumentaire, dan moet ik mijn rechten afstaan aan de VPRO en mag ik die audiodocumentaire niet op mijn eigen SoundCloud, of welke server dan ook gaan delen. De enige oplossing is: onderhandelen, maar dat durven de meeste makers niet uit angst dat ze dan de opdracht niet krijgen.

Ik snap die last, want het is vaak een spelletje Calimero versus Goliath. Maar het “voor jou helaas een ander”-gevoel is geen goed gevoel, wat mij betreft kun je als maker beter maar niet in zee gaan met opdrachtgevers die jou een waardeloos contract aanbieden. Mede daarom werd ik niet zo vrolijk van die middag. Hoewel ik het gezucht en gesteun van de makers snap, de keuze om hieraan mee te blijven doen, het slaafse gevoel van “het is niet anders” dat trek ik niet. En ik trek het ook niet als men vindt dat de oplossingen van de politiek moet komen middels nieuwe wetten enzo. Daar geloof ik weinig in. Zie bv de krankzinnige wetten die de EU onlangs op dit vlak aangenomen heeft.

Creative Commons

Geen enkele maal viel het woord Creative Commons, de open licenties waar bv Wikipedia gebruik van maakt, de fotografie website Flickr, de videosites YouTube, Vimeo, blogplatform Medium en ga zo maar door. Er zijn meer dan 1.4 miljard werken onder CC gepubliceerd, dus onbekend kun je dit niet noemen. NOS en andere journalistieke sites maken daar dankbaar gebruik van. Ook de TV-reeks Mind of the Universe van de VPRO is in zijn geheel onder een CC licentie uitgebracht. Ik vind niet dat alle makers CC moeten gebruiken (de keuze is aan jou) maar ik vind wel dat hierover tenminste discussie gevoerd moet worden, en met name met makers! Onwijs vreemd en jammer dat het daar gisteren niet over ging. Platform Makers had iemand van Creative Commons Nederland moeten uitnodigen. Een gemiste kans!

Wat ik bepleit is: behoud zelf die rechten en sta ze niet af. Dit kan ook via Alle Rechten Voorbehouden waarbij iedereen die jouw werk wil gebruiken aan jou toestemming moet vragen. Maar zet het werk dan ook niet op internet, en zeker niet op Facebook want dan geef je echt dat bedrijf alle macht over jouw content. Maar veel beter is om een licentie te gebruiken zoals die van Creative Commons. Spreek dat met jouw opdrachtgever af. Jij en je opdrachtgever zullen dan die licentie gebruiken en jij hoeft geen afstand te doen van je rechten. Onwijs win-win! Hierdoor zal het publiek onder bepaalde voorwaarden die volgens de licentie gelden jouw werk mogen delen. Maar dat is juist ook weer een voordeel te noemen want online is immers dé sleutel tot succes dat jouw werk beschikbaar is en gedeeld kan worden. Wie online niet zichtbaar is, bestaat simpelweg niet.

Opvallend vond ik dat gisteren de groep vaak over conflicten sprak met opdrachtgevers maar geen namen durfde te noemen. Laat staan dat een maker hierover ging bloggen (een blog is heel krachtig om dingen aan de kaak te stellen). Het geeft de ernst van de angst goed weer.

Maar nog even terug naar Creative Commons. Dankzij een CC licentie geef je inderdaad een aantal rechten op. Bijvoorbeeld dat het publiek jouw werk mag delen, maar als jij stelt dat niemand er geld aan mag verdienen kies je simpelweg een licentie met het kenmerk NC (niet-commercieel) en ben je bij wet beschermd. Net zo goed als iemand die Alle Rechten Voorbehouden gebruikt, alleen sta je niet-commerciele verspreiding toe. Tja, wie kan daar nu tegen zijn? Jouw eigen fans worden zo immers de ambassadeurs van jouw werk. Alle social media is met dat delen groot geworden. En wat nu als je dat delen ook nog eens transparant maakt door de voorwaarden via een licentie te stellen? Creative Commons geeft totale transparantie over wat je wil toestaan dat er met jouw werk gebeurt.

Alle Rechten Voorbehouden is een soort slot op de deur. Niemand mag iets met het werk doen. Prima, het is een keuze, maar ik snap makers niet die beschermde werken dan wel op Instagram of Facebook zetten. Facebook mag namelijk alles met jouw content doen. En wordt er ook nog eens schathemeltje rijk van. Voor Facebook werk jij als maker zelfs helemaal gratis. Ook daar ging de discussie gisteren helemaal niet over.

Wat is auteursrecht?

Stel dat een wetenschapper, een loodgieter, of een overheidsinstelling dezelfde auteursrechten hanteren als creatieve makers (lees: wat is een creatieve maker? ook leuk voor een discussie) dat doen, zouden we dan niet een vreemde wereld krijgen? De maker roept eigenlijk “dit is van mij en blijft van mij!” Maar stel nou dat een wetenschapper iets ontdekt en de rest van de mensheid wil laten dokken op het moment dat men wil voortborduren op die wetenschap. Of stel dat een loodgieter eist dat iedereen die gebruik maakt van de door hem gerepareerde WC achteraf wat royalties moet betalen. Of stel dat een door de overheid betaald onderzoeksrapport opgesloten wordt in Alle Rechten Voorbehouden. Dan kan niemand er ooit iets mee doen, zelfs niet legaal uploaden en verspreiden zonder toestemming. Is dat wat we willen? Een politiestaat is dan nabij. Op het argument geld kun je dan alles en iedereen bestrijden.

De realiteit is dat Creative Commons licenties tegenwoordig heel veel gebruikt worden voor publicaties die met publieksgeld tot stand gekomen zijn. En dat Creative Commons heel veel gebruikt worden door erfgoedinstellingen, waar ook meestal publieksgeld achterzit. Ik vind dan ook dat makers die met publieksgeld dingen maken hun content ook onder CC moeten publiceren zodat zij die werken toegankelijke kunnen houden voor het publiek dat ervoor betaald heeft. Helaas is veel historisch materiaal van de publieke omroep vanwege de rechten niet langer beschikbaar voor het publiek, het ligt opgeslagen bijvoorbeeld bij Beeld en Geluid. Terwijl het met onze belastingcenten betaald is. Maar ook dit instituut zet tegenwoordig hard in om zoveel mogelijk werken ter beschikking te stellen onder een Creative Commons licentie zodat die werken  publiekelijk bekeken, beluisterd èn hergebruikt kunnen worden, bijvoorbeeld voor educatieve doeleinden. Nogmaals: het is allemaal van onze belastingcenten betaald, dus wij, de commons, moeten er toegang toe hebben, vind ik.

Op basis van Alle Rechten Voorbehouden had Wikipedia nooit kunnen bestaan. Ik hoop dat hedendaagse makers (creatief of niet) daar ook eens over nadenken. Laten we voortaan een inhoudelijk betere discussie voeren over wat het is om maker te zijn en welke rol auteursrecht daarbij speelt. Om mee te beginnen: waar dient dat auteursrecht nou precies voor? Die vraag bleef gisteren totaal onbeantwoord. Een gemiste kans.

P.S. Platform Makers had een boekje laten drukken voor de bijeenkomst. Daarin trof ik een interessante uitspraak aan van Will Maas, toetsenist en docent Rock Academie:

Alles voor de poen, zoals we het willen, of niet dan?