Gisteren is João Gilberto op 88 jarige leeftijd overleden. Hij was wat mij betreft de belangrijkste Braziliaan op muziekgebied. Een muzikaal pionier die een nieuw genre op zijn naam wist te zetten: Bossa Nova. Een Nieuwe Stroming.
João is de uitvinder van de kenmerkende gitaarstijl van de Bossa Nova. Het is een soort rustige variant op de aloude Samba, aangevuld met de harmonie van jazzmuziek. De muziekstijl ontstond in de 50-er jaren, opvallend omdat in Amerika in die jaren de Rock ‘n’ Roll ontstond. Hoewel de Roll uit de term Rock & Roll slaat op de swing uit jazzmuziek, het is het enige element van jazzmuziek dat in Rock & Roll is terug te vinden. Rock & Roll is zowel ritmisch, harmonisch (gebaseerd op een schema van slechts drie akkoorden) en tekstueel vrij primitief. En de popmuziek die eruit voorkwam liet vervolgens ook nog de swing/roll voor wat het was. Die simpelheid, eenvoud in de vierkwartsmaat, heeft natuurlijk gezorgd voor enorme populariteit. Elke kip kan het meezingen en begrijpt het ritme van 1,2,3,4.
De Bossa Nova daarentegen leunt wel zwaar op jazz en is veel subtieler. Om kort te gaan: Rock & Roll miskent de jazz, Bossa Nova omarmt het.
João Gilberto verzon niet alleen een geheel eigen gitaarstijl hij zong de melodieën op zijn eigen wijze: zacht en teder. Het groteske van de Rock & Roll was hem vreemd. De muziek van João klonk juist klein, intiem en poëtisch!
De pa van João vond die zangstijl van zijn zoon bizar en liet hem in ’55 in een psychiatrisch ziekenhuis opnemen (!). Tijdens een psychologisch interview staarde Gilberto uit het raam en zei: “Kijk naar de wind die de bomen onthaart.” De psycholoog antwoordde: “maar bomen hebben geen haar, João!” Waarop João reageerde: “en er zijn mensen die geen poëzie hebben.” Een week later werd hij uit het psychiatrisch ziekenhuis ontslagen. De rest is geschiedenis.
Mijn favoriete album is het album João Gilberto uit 1973. Het instrumentarium bestaat uit stem, gitaar en percussie van Sonny Carr. Meer is niet nodig, deze muziek heeft alles in zich wat mij zo ontroert aan muziek. Op dat album het bekende nummer Águas de Março:
Mijn oude bandmaatje uit de band MAM, Tom America, vertelde me ooit dat je bij de Brazilianen bijna het speeksel in de mond kunt horen. Bovenstaand nummer is daar een mooi voorbeeld van. João stelde zodoende hoge eisen aan de opnametechniek en eiste dat zijn teksten heel duidelijk en precies te horen waren.
De Bossa Nova is misschien wel de meest elegante muziekstijl die er is. En het is minstens zo cool als het meesterwerk van Miles Davis: Kind Of Blue. Het is ook ouder, grote kans dus dat Miles beïnvloed werd door de Bossa Nova en hierdoor zijn Kind Of Blue kon maken.
Als het ruizen der bomen. João Gilberto rust zacht.
Thuiskomen met het debuutalbum Thuisreis van Marco Raaphorst
Marco Raaphorst maakt ruim 35 jaar muziek en speelde met verschillende bands op het North Sea Jazz Festival en belangrijke poppodia zoals Paradiso. Zij maakten CD’s en lieten van zich horen op radio en tv. Jarenlang gingen zij samen muzikaal op reis.
Op een dag besluit Marco om thuis te blijven en te doen wat hij altijd al wilde doen: zijn eigen liedjes schrijven en opnemen.
Maandenlang sluit hij zich op in zijn muziekkamer in Den Haag. Hij zingt zonder autotune en laat de gitaren lekker fel uit de boxen schallen. De Nederlandstalige teksten die hij schrijft geven betekenis aan zijn bestaan, soms verhuld in poëzie, soms rauw en helder. Het verrast hem want dit voelt net als vroeger alleen is dit fonkelnieuw, fris en helemaal van hemzelf.
Het voelt als thuiskomen.
Op zijn 51e verjaardag, 3 juli 2019, is de eerste single Kritiek van het album Thuisreis als stromend cadeau op Spotify, Apple Music, Google Play Music en alle overige streaming diensten te beluisteren.
Het nummer Maternité van mijn oude band MAM is door luisteraars gekozen voor de Snob 2000. We hebben een mooi plekkie gekregen op nr 1713. De lijst biedt een alternatief voor de Top 2000.
Ik heb zelf niet op mijn oude bandje gestemd. Het moet natuurlijk wel zuivâh blijven. Vanaf 18 december tot en met 31 december kun je naar de gehele lijst op Pinguin Radio luisteren. En over dit nummer Maternité maakte ik eerder een podcast-reeks in 6 delen voor VERVORMER. Misschien heeft het eraan bijgedragen dat MAM nu in die lijst staat.
Vanmiddag mocht ik samen met Henk Hofstede (NITS) in het programma De Nieuws BV op Radio 1 vertellen over ons gezamenlijke album The Record Man, een eerbetoon aan onze fan en muziekvriend uit Los Angeles: Ron Kane. Hij was verstokt fan van Nederlandse bands zoals NITS, The Dutch, Fay Lovsky, Gruppo Sportivo en mijn oude band MAM.
Het album The Record Man kwam tot stand dankzij het initiatief van de New Yorkse songwriter/producer Bob Gaulke dat uitmondde in een samenwerking tussen 30 muzikanten wereldwijd.
Hoe maf is dat? Dertig internationale artiesten eren een fan met een album! Henk Hofstede van @nitsmusic en gitarist Marco @Raaphorst doen mee en vertellen bij ons in de studio over dit bijzondere project pic.twitter.com/yFK0qdnHm1
De uitzending is HIER terug te luisteren (en te bekijken aan de hand van de webcambeelden). Het transcript hiervan vind je onderaan deze blogpost.
Het album The Record Man is op Spotify te vinden (en natuurlijk ook op de streaming diensten zoals Apple Music, Tidal en zo verder):
Voor de single Human Heart (met ondermeer Hans Croon van The Dutch op zang + aanvullende gitaar, Rick Snyder op bas en ondergetekende op gitaar) werd een videoclip gemaakt:
— transcript interview Henk Hofstede en Marco Raaphorst voor De Nieuws BV —
[Human Heart wordt gedraaid]
Patrick Lodiers: De single Human Heart van het album The Record Man met zanger Hans Croon van The Dutch, Marco Raaphorst op gitaar en Rick Snyder van Captain Beefheart op bas. Het is een bijzondere combinatie, maar er is nog veel meer bijzonder aan dit album, bijvoorbeeld dat het is opgedragen aan een Amerikaanse fan van onbekende bands en vooral Nederlands artiesten. Bij mij 2 mensen die aan het album meewerkten: gitarist Marco Raaphorst en zanger/gitarist Henk Hofstede van de NITS. Welkom beiden.
Marco, deze fan, deze bijzondere man, is de vorig jaar overleden Ron Kane. Wat was hij voor iemand?
Marco Raaphorst: Fan van veel bandjes, onder andere van mijn oude band MAM, Tilburgse band, maar ook fan van de NITS, The Dutch, Fay Lovsky en heel veel andere bandjes. Hij was meer geïnteresseerd in de niet-mainstream bandjes. Dus meer het obscure of het meer artistieke waar hij naar opzoek was. Maar opvallend veel Nederlandse contacten dus eigenlijk.
Patrick Lodiers: Maar hij woonde in Los Angeles en dan komt hij in contact met die Nederlande muziek, maar ook met Fay Lovsky inderdaad en Gruppo Sportivo. Hoe kwam ‘ie erbij Henk?
Henk Hofstede: Ik weet het niet precies. Ik heb hem in 1985 toen ik door Amerika reisde opgezocht. Dat was de eerste keer dat ik hem zag in zijn huis in Rose Avenue tussen al zijn platen.
Patrick Lodiers: Tussen al zijn platen, maar ik heb gehoord dat dat er 30.000 waren!
Henk Hofstede: Ja, ik heb ze toen niet geteld, maar ik vond het wel heel veel. En Ron had ook zo in The Beach Boys kunnen zitten, echt zo’n Amerikaans bandje, beetje gezet maar super Amerikaans qua spraak en uitdrukkingen, maar een ongelofelijke liefhebber en kenner van muziek. Maar inderdaad vooral veel Nederlandse muziek. Het begon al bij Super Sister, NITS, MAM, Fay, Gruppo Sportivo, je kwam daar je hele verleden weer tegen.
Patrick Lodiers: Het was dus een man die hield van muziek, maar wat was zijn werk, zat hij ook echt in de muziekindustrie?
Marco Raaphorst: Deels, hij importeerde veel platen en distribueerde ook wel platen, maar heel veel dingen gingen ook wel op een gratis manier, heel veel mensen stuurde hij cassettes bijvoorbeeld. Hij was eigenlijk meer heel vriendschappelijk bezig met heel veel mensen om ze aan te steken met de muziek die hij goed vond. En dat was dus altijd iets wat niet zo heel erg mainstream was. Wat je misschien niet kende. Zo ken ik eigenlijk Ron ook. Ik heb hem dan in de 90-er jaren een paar keer ontmoet als we moesten optreden in Nederland en hij was er toevallig vanuit Amerika. En dan ging hij mee naar een optreden en dan had hij het over allerlei dingen die ik misschien niet kende of misschien wel kende zoals Frank Zappa of zo waar hij een groot liefhebber van was. Een wonderlijk figuur wat dat betreft.
Patrick Lodiers: Maar Henk hoe heb jij hem leren kennen dan?
Henk Hofstede: Ik zocht hem op, ik wist van zijn bestaan. In begin jaren 80 stond een vriend van hem, Warren Bowman die ook meespeelt op dit album, in ene in Oud Beijerland toen ik met de NITS speelde in een of ander schuurtje, daar en die zei: “I am a big NITS fan, I’m from Los Angeles.” Die heeft me later geïntroduceerd toen ik door Amerika ging reizen en in Los Angeles kwam. En toen zijn we naar Ron gegaan en Ron heeft me toen een beetje rondgeleid. Die heeft ons toen ook in de auto van Warren, die had toen een witte Pontiac, een open slee, door de heuvels van Laurel Canyon gereden en wees dan zo van: “hier, dit is het huis van Frank Zappa, daar woont ‘ie.” Dat was mijn eerste Amerika ervaring.
foto van: Henk Hofstede
Patrick Lodiers: Dus die Ron Kane was eigenlijk een fan van jullie maar ook iemand waarvan jullie dachten bij jezelf: “daar kunnen we veel popgeschiedenis van leren?”
Henk Hofstede: Dat weet je op zo’n moment helemaal niet. Maar het is iemand die daar middenin zit en eigenlijk ook een beetje een gids in het Amerikaanse landschap.
Patrick Lodiers: Morgen ligt dan het album The Record Man in de winkel. Het is een eerbetoon aan deze Ron Kane met 30 internationale artiesten. Jij Henk speelt mee, Marco jij speelt ook mee. Hoe is dit album tot stand gekomen?
Marco Raaphorst: Het is een initiatief geweest van Bob Gaulke uit New York, een songwriter en producer. Hij had zoiets, toen het slecht ging met Ron vorig jaar, hij had hartproblemen, laten we iets doen voor hem muzikaal. Misschien een nummer, misschien een paar nummers en die is mensen gaan contacten via Facebook en via mail. Maar daar kwamen zoveel reacties op, zoveel mensen zeiden van “ja ik doe mee!”, dus dat werd een groter project. Dat werd niet één nummer maar dat mondde uit in een plaat gaande weg. Totdat dus plotseling Ron kwam te overlijden en toen switchte dit project eigenlijk van een get-well-better-soon-project naar een eerbetoon aan Ron.
Patrick Lodiers: Want hij heeft het nooit kunnen horen deze plaat?
Marco Raaphorst: Nee, dat is het tragische eigenlijk. We hebben het gemaakt voor Ron om hem op te beuren en dat is niet gelukt.
Patrick Lodiers: Maar schreven jullie zelf de nummers of kregen jullie de muziek opgestuurd zo van: “wil je dit inspelen of hierop meespelen?”
Marco Raaphorst: Het varieerde een beetje. Veel nummers zijn geschreven door Bob maar ook heel veel ideeën zijn aangedragen door andere muzikanten. Dus het is een beetje een mengelmoesje en dat is denk ik ook wel wat deze plaat zo interessant maakt omdat er heel veel verschillende stijlen en geluiden ook op te horen zijn, toch wel een diversiteit aan klanken.
Patrick Lodiers: We hebben al een nummer gedraaid, maar een ander nummer is White Car, Blue Ocean, dat gaat volgens mij over die witte Pontiac dan?
Henk Hofstede: Ja dat is de witte Pontiac.
Patrick Lodiers: Laten we eerst even een stukje horen.
[stukje White Car, Blue Ocean wordt gedraaid]
Patrick Lodiers: Hoe zit de geest van Ron Kane in dit nummer Henk?
Henk Hofstede: Nou de geest… hij zit in ieder geval in die auto! Ik heb er nog foto’s genomen en het was voor mij een rit die zo aansloot bij wat ik zocht in Amerika. In de film The Birds van Hitchcock zit een prachtige scene dat hij met de vogels, met die love birds, langs de “ocean” rijdt. Zo voelde ik me als de “love birds” die zo heen en weer wiegen. En we draaiden ook inderdaad Johan Strauss, de Blaue Donau, waarom weet ik niet, maar dat stond op.
Patrick Lodiers: Dus dit nummer is een echt eerbetoon, wat je hebt meegemaakt, maar Marco je hebt zijn stem gebruikt in het nummer Pasadena. We kunnen het niet helemaal draaien, we hebben er een klein stukje uit moeten knippen maar het klinkt zo…
[stukje Pasadena van MAM]
Patrick Lodiers: Maar dit is dus zijn stem, hoe is dit nummer tot stand gekomen?
Marco Raaphorst: Ron in die tijd reed heel vaak mee naar optredens als hij in Nederland was. En hij vertelde dit verhaal gewoon een keer in de bus. Hij logeerde dan in het Quentin Hotel in Amsterdam en wij pikten hem dan op onderweg naar bijvoorbeeld Tuitjenhorn waar we speelden. Ron vertelde op een dag dus dit hele verhaal. Het grappige is ook dat de Rick die hij noemt, is Rick Snyder die ook op de plaat meedoet op de single, en dat is de oude bassist van Captain Beefheart. Die dus met de CD single van MAM in zijn handen staat. En die single heet ook nog eens Oote, wat een Hanlo gedicht is… Nederlandser kun je het bijna niet hebben en dat er dan toch mensen in LA heel erg warm van worden, dat is natuurlijk een bizar verhaal! Dus ik had gelijk zoiets van – ik had het met Tom America erover, degene die dit nummer heeft gecomponeerd – we moeten eigenlijk hier iets mee gaan doen, die tekst is zo briljant “5000 miles from Tilburg” dat ‘ie met die CD staat, ja dat is zo beeldend. En dat hebben we dus gedaan.
Patrick Lodiers: Nou ja, het is een prachtige plaat geworden! Morgen ligt ‘ie in de winkels. Hoe moeten we Ron herinneren via deze plaat of via veel meer?
Henk Hofstede: Ik denk altijd aan Ron, hij heeft vaak gelogeerd bij mij in Amsterdam en dan vroeg hij aan mij: “do I need a strippenkaart?” Als ‘ie de stad inging. Ik moet dus altijd aan strippenkaart denken als ik Ron zie of hoor.
Patrick Lodiers: Deze CD is veel meer dan “strippenkaart”, het is echt een keur aan internationale artiesten, jullie hebben erop meegespeeld als een eerbetoon aan de grootste fan aller tijden, maar ook de grootste muziekliefhebber. Morgen ligt het album The Record Man in de winkel. Dank jullie wel, Marco Raaphorst en Henk Hofstede.
Henk Hofstede en Marco Raaphorst in koor: Graag gedaan.
Paradiso bestaat dit jaar 50 jaar en dat nieuws krijgt terecht flink de aandacht. De kranten duiken in het verleden en rakelen oude verhalen op en VPRO Nooit Meer Slapen maakt er een podcast over: Paradiso 50.
Zelf heb ik ook vele herinneringen aan legendarische optredens, maar bovenal ook aan mijn eigen optreden in die legendarische grote zaal met mijn oude band MAM. Zo speelden we er ergens in de zomer van 1993. De precieze datum heb ik nooit meer kunnen achterhalen maar ik weet dat het rondom mijn verjaardag was (ik moet 24 of 25 jaar oud zijn geweest) en dat de zon scheen. Korte broeken weer.
We speelden in het voorprogramma van The Scene. Dat deden we wel vaker in die tijd. Ze hadden een grote hit met Zuster Zuster en wisten de zaal behoorlijk op z’n kop te zetten. Het nummer ‘Iedereen is van de wereld’ werd massaal meegezongen en bracht de zaal in een soort van trance. Ook kon ik zeer genieten van de straffe funky riffs die Thé Lau uit zijn Gibson SG gitaar perste. En ik herinner me de prettige gesprekken met toetsenist Otto Cooymans.
Het opbouwen voor ons optreden in Paradiso begon laat in de middag. Als voorprogramma moet je altijd wachten tot de hoofdact haar spullen heeft opgebouwd. Maar het contact met The Scene en de crew, de roadies en geluidstechnici was prettig. We speelden in die tijd regelmatig dus het opbouwen en de soundcheck moeten routineus verlopen zijn. Onze geluidstechnicus Conno van Wijk deed de zaalmix en ik vermoed dat de podiummix gedaan is door een crewlid van The Scene en dat het licht verzorgd is door een medewerker van ons boekingskantoor Stagengy.
Voor het optreden zijn we nog een pizaatje gaan eten in een van die zijstraten rondom het Leidseplein. Altijd gezellig, even ontspannen en goeie verhalen met elkaar uitwisselen. In onze band was het wel een voorwaarde dat je goeie verhalen kon vertellen. Minimaal een uur zat je met elkaar in een busje onderweg naar een optreden, dus dan moest je wel verhalen vertellen om de tijd te doden.
Dat is tot op de dag van vandaag niet veranderd. Als ik Pieter Bon, de zanger, spreek dan komen de verhalen vanzelf. Hetzelfde geldt voor Tom America waarmee ik recentelijk nog diverse malen urenlang in de auto heb gezeten. Autoritjes van Tilburg naar Oostende of naar de Belgische Ardennen. Verhalen ophalen breekt de tijd en is gewoon gezellig.
John van Vueren was toendertijd manager van The Scene. Hij was ook de organisator van het Haagse Parkpop festival. Dat schept dan toch een band. John wachtte net zolang totdat de uitverkochte zaal van Paradiso helemaal vol zat en gaf ons toen een seintje om met ons voorprogramma te beginnen. Het optreden verliep zonder problemen, het was wel fokking heet, maar dat hoort erbij. Een ding was mij tijdens het optreden ontgaan. Ik stond met mijn gitaar altijd uiterst rechts (vanuit de zaal gezien) op het podium. Zodoende heb ik niet gezien dat een vage kennis uit Den Haag met ons mee het podium opgelopen was en naast Tom opvallend theatraal heeft lopen dansen op onze muziek. Wellicht dacht het publiek dat het erbij hoorde.
Ik weet dat we het nummer De A2 speelden, een nummer dat nooit op plaat is verschenen. Pieter kon zich niet bedwingen het zinnetje “recht zo die gaat” te veranderen in “recht zo die staat!”
Anyway, het optreden verliep soepeltjes. We speelden alsof ons leven er vanaf hing en kregen goed applaus. Ook Conno onze zaaltechnicus moet ons geluid geheel onder controle hebben gehad want hij is tijdens het optreden naar voren gelopen om een paar mooie foto’s te schieten.
Tijdens het optreden van The Scene ben ik zelf in de zaal gaan staan. Ik herinner me nog hoe gitarist Eus van Someren op de rand van het podium ging zitten en heel theatraal met slechts een paar noten de hele boel wist op te zwepen. The Scene zette toendertijd echt een showtje neer waar ik van kon genieten.
Na afloop hebben we backstage, in de kelder van Paradiso, een lekker biertje gedronken samen met The Scene en al het volk dat er omheen hing. De heren van De Dijk kwamen ons de hand schudden. Ook voor De Dijk hebben we toedertijd een paar maal het voorprogramma verzorgd.
En ik heb nog met een paar hele leuke meiden staan kletsen en wat staan zoenen. Dat zoenen gebeurde vrijwel nooit maar wel in Paradiso! Om vervolgens weer in de bus van de herenclub vol wilde verhalen en met een biertje erbij terug te keren naar Tilburg en Den Haag. De medewerker van Stagengy was de BOB.
Wij tegen de rest van de wereld. Band on the run. Vanavond Paradiso. In the pocket!
Ik wist het zeker: meer, meer, meer, dit voor de rest van mijn leven!
Het nummer van mijn oude band MAM werd in 1986 als single van het album La Grande Parade uitgebracht. In 1995 werd het nummer als een van de bonustracks toegevoegd aan ons allerlaatste album waarop ik als gitarist, sample-bouwer en computer-editor te horen ben Look: Nederlands!
En op Apple Music, Tidal, Deezer, Pandora en al die andere Stromende Diensten.
Deel 4 uit de podcastserie over het vergeten lied Maternité is beschikbaar. We komen erachter dat de bassist van de aloude Captain Beefheart Magic Band iets met MAM van doen heeft. En Stijn Meuris roept hartgrondelijk: “wow, dit is award winning!” Kortom: goed luistervoer, al zeg ik het zelve…
