Het verwarrende van volume

Muziek en geluid dat op hoog volume klinkt is moeilijk op waarde te schatten. Het is een slechte methode om te mixen naar mijn idee. Het geeft misschien wel een kick en klinkt al snel lekker, maar je houdt je oren simpelweg voor de gek.

Ik doe regelmatig A/B testen, vergelijk het ene ten opzichte van het andere. Online kun je veel testen vinden, de ene microfoon versus de andere, de ene EQ versus de andere, de ene voorversterker versus de andere. Vaak aangeboden in een ZIP-je zodat ik de opnames zelf aan een nauwkeurige luistertest kan onderwerpen. Ik lees vaak in de reacties allerlei nonsense. Het is de napraterij van mensen die niet willen luisteren. Men houdt graag allerlei audiomythes in stand.

Ons gehoor is niet-lineair, enorm gekleurd dus. We reageren totaal anders op volumeverschillen wanneer ze op zacht of juist op hoog niveau worden beluisterd. Op een hoog geluidsniveau zal elke mix dat iets harder van volume is in vergelijking met een zachtere mix als meer helder worden bestempeld. Totale onzin want het geluid is niet anders, het is slechts harder van volume. Je oren en hersensen denken iets anders te horen. Kortom: die zit je dus keihard te foppen op die manier!

Oplossing: beluister de mix op een heel zacht volumeniveau. Alleen dan zul je de mix echt op waarde kunnen schatten. Zul je horen of een instrument wel of niet goed “in de mix ligt”, of het er niet teveel uitspringt of juist te zacht staat. En kun je fantastisch goed inschatten of een voice-over te zacht of te hard staat. Stel het afluistervolume bijvoorbeeld eens op fluisterniveau af en luister bijvoorbeeld naar hoe een stem de hele mix door klinkt. Volumeverschillen op laag afluisterniveau hoor je gelijk, op hoog niveau niet want alles is immers goed te horen.

Simpel, goedkoop en uiterst effectief.

Perfect, perfecter, perfectst (in muziek)

Alle opgenomen muziek is voor een deel gladgestreken, perfecter gemaakt. Wanneer we muziek opnemen beginnen we ermee elk instrument een eigen kanaal te geven zodat we het geluid beter kunnen uitbalanceren, kunnen mixen zodat de drums of de gitaren de zang niet zullen overstemmen. Of we knallen wat galm over de stem zodat ‘ie wat minder in-your-face, droog/rauw klinkt. En wat compressie op de drums is “noodzakelijk” om de enorme dynamiek in te dammen. En ja, we doen ook compressie op de bas, op de zang, op eigenlijk alle instrumenten.

Lees verder →

De laptop als referentie

Om muziek te kunnen mixen heb je referentiespeakers nodig, speakers waarop de muziek klinkt zoals ‘ie klinken moet, zonder kleuring. En da’s lastig want het is niet even een kwestie van wat frequenties kalibreren. Voor beeld is dat een heel stuk eenvoudiger, je stelt helderheid, contrast, blauw, groen en rood in en je bent klaar. Het zorgt ervoor dat mensen met een goed instelde display vrijwel exact hetzelfde zien als wat de maker ervan ziet. Toegegeven: elk scherm en elk programma heeft zo zijn eigen beperkingen en afwijkingen op dit vlak. Er is dus altijd een lichte afwijking, maar de meeste gebruikers zijn zich daar niet bewust van, hooguit is hun scherm wat donkerder, of is het rood wat rooier.

Lees verder →

Fix it in the mix

De meest compacte versie van mijn studio bestaat uit:

laptop
hoofdtelefoon
toetsenbordje

Die set neem ik ook altijd mee als ik moet lesgeven op de SAE (School of Audio Engineering). Met name dat toetsenbordje komt dan van pas omdat ik dan echt wat kan spelen.

Afgelopen 2 dagen tijdens het mixen had ik mijn mini studiootje meegenomen. En vandaag kwam ‘ie van pas, zo kon ik een paar kleine dingen in de compositie aanpassen om de mix van het geluid en de beelden beter op elkaar af te stemmen.

En dat past allemaal in een normale laptoptas en vervoer ik per fiets. Je zal mij dus niet horen zeggen dat het vroeger beter was. Hou mij ten goede; ik hou van de analoge klank, maar dan wel in combinatie met het gemak en de totale controle die alleen een computer mij kan geven.

,want schilderen doe je toch ook niet door een vergrootglas?

Mijn Haagse ‘appeltje’ laptop verhuis ik de laatste tijd regelmatig naar Brabantland. Vanwege de liefde. M’n appeltje doe ik een sleeve om, stop een koptelefoon in mijn Freitag, pak een klein zakrecordertje erbij in en that’s about it. Raap ken weer naar z’n meisje. Met zo’n nagemaakte trein van de NS (ja, sorry NS, maar mega storingen van een uurtje of 2 zijn we inmiddels al gewend).

Bij haar thuis, Raap Studio 2, gebruik ik geen externe speakers, alleen de ingebouwde laptop-speakers van het appeltje. Toegegeven: die klinken voor een laptop heel behoorlijk. En de laptop kan op schoot vanaf de bank of zelfs het bed in. Kortom: vrijheid!

Mijn laatste KlankBeeld project wit heb ik op deze manier gemaakt. Gemixt op laptopspeakers dus. En dat beviel enorm.

Zodra je onder niet perfecte omstandigheden gaat werken (en perfect is het dus nooit, hoe duur en dik je studio ook is) vallen details weg, ga je minder inzoomen op die perfecte bassdrum of een ruisje of brommetje hier en daar. Kortom: je gaat sneller werken, met de grote lijnen in het vizier. Details kunnen altijd later nog (vandaar de hoofdtelefoon, wat soms toch nodig blijft).

Even terug in de tijd. Zo’n 20 jaar geleden werkte ik al met computers. Blind te starend op noten die op, voor of achter het streepje hingen. De grid, het lijntje wat de absolute timing aangeeft. Een van de stomste uitvindingen ooit. Want het lijntje is niet goed. Het lijntje heeft geen groove, een groove zit om de lijn en er never nooit op! En bovendien is Het Staren Naar Het Scherm ook niet altijd even creatief te noemen. Je kunt beter je oren gebruiken dan naar zo’n stom lijntje kijken. Maar geloof mij: ik heb gasten meegemaakt die beweerden dat het ‘fout’ was omdat sommige noten niet op de lijntjes lagen. Ik stond erbij en keek erna. Het enige wat ik kon zeggen: maar het klinkt goed!

Het draait never nooit om de spullen. Laten we het daar maar op houden. Mixen op de speakers van de MacBook Pro gaat prima. En als het daarop niet goed klinkt, dan is het gewoon niet goed.

En oh ja, schilderen doe je toch ook niet door een vergrootglas? (*)

Update: * = of misschien toch wel…