popmuziek

Er zijn 20 berichten getagd als popmuziek.

Kan popmuziek nog langer vernieuwend zijn?

Van popmuziek wordt vaak verlangd dat het vernieuwend is. Inmiddels bestaat popmuziek een kleine 60 jaar. Kan zo’n genre zich onbeperkt blijvend vernieuwen? En waarom zou je die eis überhaupt aan een kunstvorm stellen?

Voor een boek geldt overigens niet dat het vernieuwend moet zijn. Een boek is een geprint/gedrukt verhaal in boekvorm, een concept dat al eeuwen in ongewijzigde vorm zo bestaat. En voor films geldt het ook niet, bewegend beeld met geluid wordt niet getoetst op basis van vernieuwing maar op basis van het script, het acteerwerk en bijbehorende muziek en sounddesign. Die muziek is veelal orkestmuziek, muziek die met gemak ook 100 jaar geleden gecomponeerd had kunnen zijn.

Maar voor popmuziek geldt het dus wel. Het is nog altijd een eis, zo lijkt het.

Leunen op techniek

Popmuziek leunt op nieuwe instrumenten en nieuwe opnametechnieken. De elektrische bas die zijn intrede deed in rhythm & blues is van enorm belang geweest. Hiermee kreeg de bas in de muziek een meer melodische duidelijk hoorbare rol wat met de contrabas voorheen niet mogelijk was. En zonder de elektrische gitaar had de popmuziek ook niet kunnen klinken zoals ‘ie deed in de jaren 60. Het geluid van die elektrische gitaar, karakteristiek neergezet in een A Hard Day’s Night van The Beatles, bepaalde het geluid van de popmuziek voor lange tijd. Inmiddels heeft dat instrument de synthesizer en de sampler er als concurrenten bijgekregen. Ook de drummachine is natuurlijk van groot belang geweest in het vernieuwen van de klank van popmuziek. Het is een concurrent van de drummer van vlees en bloed. De luisteraar vindt het allemaal prima. Op de beats van drummachines wordt flink gedanst.

Popmuziek leunt dus heel erg op techniek. Telkens als er een nieuw instrument uitkwam werden de early adopters ervan gezien als vernieuwers. Zo schreef Prince goeie popliedjes maar het gebruik van de Linn LM-1 drumcomputer zorgde er met name voor dat zijn funk en rock vernieuwend klonk ten opzichte van wat zijn voorgangers hebben gedaan.

Paralel aan de ontwikkeling van nieuwe muziekinstrumenten loopt de ontwikkeling van de opnametechniek. Popmuziek leunt heel sterk op die opnametechniek. Opnieuw is het dus de techniek die bepalend is. Zo waren het ook weer The Beatles die als een van de eersten begrepen dat je in de studio niet live met je band hoeft op te nemen maar stukje bij beetje een song kunt bouwen. In de loop der jaren werd het mogelijk dat proces steeds preciezer te sturen. Zo kunnen we inmiddels partijen die een beetje slordig zijn ingespeeld helemaal clean en straktrekken. Of vice versa, een te strakke partij juist weer wat losser, wat “echter” laten klinken. Ook gezongen partijen kunnen we vandaag de dag helemaal straktrekken middels autotune, waardoor niemand meer vals hoeft te zingen. Het is een soort photoshop voor geluid.

Inmiddels staat die ontwikkeling trouwens alweer een tijdje stil. Met de komst van de computer, eigenlijk een grote sampler, werden geen nieuwe instrumenten uitgevonden en ook het arsenaal effecten is sinds de autotune niet uitgebreid. Om kort te gaan: de technische ontwikkeling van muziekinstrumenten en opnametechniek staat vrijwel stil. Wat je ziet is een terugkeer naar vroeger. Zo bouwen software ontwikkelaars tegenwoordig bijvoorbeeld oude compressors letterlijk na. Compressors die The Beatles bijvoorbeeld ook al gebruikten. Niets mis mee want ik kan er dus ook over beschikken op mijn computer maar noemen we dat vernieuwing? Lijkt mij niet, eerder het tegenovergestelde.

Abbey Road Vinyl plugin van Waves

Menig muzikant is nostalgisch op zoek naar het oude analoge geluid ook al werkt ‘ie met de computer.

Zodoende bouwen software ontwikkelaars ook alle oude synths en drummachines na. Het is big business die retro software met ditto retro looks.

The Legend een software-emulatie van de Minimoog

Zodoende heeft het tegenwoordig weinig zin om popmuziek op vernieuwing te beschouwen.

Wat je wel ziet, en je zou dat vernieuwing kunnen noemen, is dat de populaire muziek nu gladder is dan ooit tevoren. Men zet alle microscopische digitale hulpmiddelen in om oneffenheden strak te trekken.

Zit er een grens aan vernieuwing?

Het is net als met economische groei, aan alles zit een grens. Zo ook aan de vernieuwing in de popmuziek. Je kunt wel hele futuristische instrumenten gaan bedenken, grote kans dat het niet gaat aanslaan. De ontwikkeling van de elektrische gitaar was in redelijk korte tijd beklonken. Veel gitaren uit de jaren 50 zijn nu nog veelgevraagde gitaren. Die leveren het ultieme gitaargeluid en daar gaat nooit meer iemand overheen komen. Dat zal zich niet meer vernieuwen. Menig modern gitaarbouwer bouwt die ouwe gitaren na. Hetzelfde zie je bij de synthesizers. De oude synths, Minimoogs, modulaire synths, ze vormen nog altijd het ultieme geluid. Ook daar gaat nooit meer iemand overheen komen. Het zijn klassiekers geworden.

In de klassieke wereld heeft de Stradivarius de naam. Dus niets vernieuwing, nee doe ons dat ouwe ding maar! In popmuziek zie je precies hetzelfde. Die ouwe Linn LM-1 is goud waar. Ouwe Minimoogs ook. De klassiekers dus.

Het arsenaal aan instrumenten van popmuziek ligt dus behoorlijk vast.

We willen dingen nu eenmaal niet blijvend vernieuwen. Een gitaar moet een gitaar zijn. Een synth een synth. Een drummachine een drummachine. Voeg daar teveel toetsers en bellen aan toe en je krijg een draak van Frankenstein waar je niemand warm mee krijgt. Het is geprobeerd hoor maar niemand kocht die instrumenten.

Popmuziek heeft zich lange tijd vernieuwd door de ontwikkeling van de instrumenten en van de opnametechniek. Nu daar een grens mee is bereikt ligt de vernieuwing van de popmuziek stil. Maar erg is het niet. Net zo goed als een schrijver niets anders kan doen dan een goed boek te schrijven, of ‘ie dat nu op een typemachine of op een computer doet, moet een popmuzikant slechts een goed lied schrijven. Hij of zij kan zich daarbij bedienen van een flink arsenaal instrumenten en opnametechnieken. Men kan klinken als hoe men wil klinken. Niemand kan als 2019 klinken maar met een beetje mazzel kun je tegenwoordig daarom juist tijdloos klinken.

De ratrace om de laatste mode, de vernieuwing, is het ontgroeid. Popmuziek is volwassen geworden. Lang leve het poplied!

Wat is popmuziek?

Popmuziek laat zich best lastig duiden. Het is populaire muziek, da’s zeker, maar ook de veel minder populaire popmuziek draagt de kenmerken ervan in zich en klinkt als popmuziek. Dus wat is het dan wat popmuziek als popmuziek doet klinken?

Popmuziek kenmerkt een liedvorm van slechts een paar minuten waarin coupletten en refreinen de basis vormen. Het refrein moet makkelijk in het gehoor liggen, een meezing karakter hebben, en moet op herhaling ten gehore worden gebracht. Het hele lied staat in het teken van dat refrein, bouwt de spanning er naartoe telkens op, zodat de luisteraar naar het refrein gaat verlangen. Met telkens de inlossing van die spanning als resultaat, op herhaling. Een spelletje voor ons gehoor op basis van spanning en ontspanning. En met een oorwurm tot gevolg; een refrein dat men niet meer uit de kop krijgt.

Goeie popmuziek kenmerkt zich door de moderne klank ervan. Deze is vaak voorzien van unieke geluidjes die de aandacht trekken. Popmuziek leunt sterk op nieuwe muziekinstrumenten, nieuwe klanken en nieuwe opnametechnieken. Popmuziek heeft kunnen ontstaan dankzij de uitvinding van de elektrische gitaar en de elektrische bas die samen met het drumstel het standaard arsenaal van zowat alle popsongs vormt. Maar daar vanuit is men het arsenaal aan instrumenten blijven vernieuwen. De elektrische gitaar werd voorzien van pedalen om het geluid te verrijken (neem de Fuzzbox van Satisfaction van de Stones bv) en de bas werd in de 70-er jaren vaak ingewisseld voor een vet klinkende synthesizer. En het drumstel werd regelmatig vervangen door drumcomputers die nieuwe geluidsmogelijkheden en ritmepatronen boden. Hoewel ritme, harmonie en melodie de basis vormt van alle popmuziek, die heilige drie-eenheid voorzien van nieuwe geluiden lijkt een onbegrensde schat aan mogelijkheden te bieden. Hierdoor doet de muziek voor het publiek als nieuw aan.

Popmuziek maakt graag gebruik van machines. Dat het ook machinaal klinkt is geen probleem voor popmuziek. Sterker nog: het artificieel geluid van drumcomputers, synthesizers en stemvervormers (Autotune en dergelijke) geeft popmuziek juist een futuristisch karakter.

Voor volksmuziek, jazz en klassiek geldt precies het tegenovergestelde: het moet echt zijn. Gespeeld door echte muzikanten, maar voor popmuziek geldt dat in zijn geheel niet. Als het hele liedje uit een computer komt is dat geen enkel probleem voor popmuziek. Sterker nog: des te artificiëler de popmuziek, des te moderner ze bevonden wordt.

Dankzij nieuwe synthesizers en drumcomputers kon het geluid van popmuziek zich blijvend vernieuwen de afgelopen decenia. De overgang van monofone synths naar polyfone synths heeft een ongekende impact gehad op het geluid van popmuziek. Maar ook de overgang van analoge synths naar digitale en nieuwe synthese methodes om geluid op te wekken, te filteren en te vervormen zorgde steevast voor nieuwe klanken in de popmuziek. Zo ook de ontwikkeling van drummachines, die van puur analoog naar gesamplede versies een enorme impact op popmuziek heeft gehad. En de impact van de computer als muziek en opname-instrument is natuurlijk ook ongekend groot.

De laatste jaren staat de ontwikkeling een beetje stil en zijn de softwarefabrikanten voornamelijk bezig om de oude geluiden uit het verleden binnen het digitale domein mogelijk te maken. De popmuziek van tegenwoordig leunt met name op de goeie geluiden uit het verleden. De vernieuwing zit ‘m tegenwoordig daarom vaak in de nieuwe combinaties ervan, nieuwe samenstellingen die het geheel modern laten klinken. Doormiddel van sampling hoeft het verleden niet retro te klinken maar kan het juist een moderne versie van dat verleden worden. Oude funk grooves kunnen nog strakker gemaakt worden. Of dankzij filtering kunnen allerlei grooves en samples gemengd worden zodat nieuwe klanken onstaan.

De digitalisering stelt ons in staat om het verleden terug te halen, in de vorm van een sample, of als geluidseffect. Maar alleen de goeie popmuziek weet dat verleden een twist te geven waardoor het in plaats van retro en oubollig ineens modern en als nieuw klinkt.

Popmuziek klinkt modern en ruikt naar de grote stad want zonder stroom, geen popmuziek. Popmuziek is populair omdat het makkelijk in het gehoor ligt. Iedereen kan het meezingen. En zodoende vormen liedjes aanknopingspunten voor bijzondere herinneringen in de tijd. Weten we nog waar we waren of wat we deden toen we een nummer voor het eerst hoorden. Het lied verankert onze herinnering in tijd. En juist daarom moet popmuziek uiterst modern klinken.

Dus om kort te gaan: popmuziek moet klinken als NU! Zodat we er een gebeurtenis aan kunnen verbinden.

De kunstenaar is aan niemand uitleg verschuldigd

Muziek is een kunstvorm. Toch wordt muziek vaak helemaal niet als kunst gezien. Iets waar ik me enorm aan kan ergeren. Reden waarom ik over dit onderwerp, popmuziek in het bijzonder, graag schrijf en er audiodocumentaires over maak.

Onze muzikale kennis is zeer beperkt. We leren lezen en schrijven op school maar het 12-toons stelsel waarop onze Westerse muziek gebaseerd is blijft voor de meesten van ons één groot mysterie. Over die muzikale kennis wil ik het nu niet gaan hebben, ik wil me inhoudelijk beperken tot de teksten die we in popmuziek gebruiken. En de uitvoering ervan.

De tekst

Het nummer Bohemian Rhapsody van Queen staat elk jaar in de hoogste regionen van de Top 2000. Meestal op nummer 1 of hooguit een paar punten lager. Met een tekst die velen maar onbegrijpelijk vinden.

Mama, I just killed a man

Put a gun against his head, pulled my trigger, now he’s dead

Zal Freddie Mercury echt een man hebben gedood?

Nee natuurlijk niet! Maar is het dus fictie? Uhm, nee!

Het zijn metaforen. Freddie rekent af met zijn eigen ik. De man die zich voorheen nog schaamde voor zijn homofilie.

Mama, life had just begun
But now I’ve gone and thrown it all away
Mama, ooh, didn’t mean to make you cry
If I’m not back again this time tomorrow
Carry on, carry on as if nothing really matters

Bohemian Rhapsody is de coming out song van Freddie. Toch zijn er hele volksstammen die werkelijk geen flauw benul hebben waar Freddie nu over zingt. Dat mag want een tekst is aan de luisteraar, deze interpreteert.

Ander voorbeeld. Randy Newman.

Short People got no reason
Short People got no reason
Short People got no reason
To live

Wat een lul die Randy! Knoop ‘m op aan de hoogste boom! Verketter hem via social media!

Oh wacht… het is cynisme!

Maar ook al was het geen cynisme, ook al zou Randy echt een hekel hebben aan kleine mensen, wat dan nog? Er is vrijheid van meningsuiting maar die geldt niet voor het lied?

De tekst hoeft niet over de schrijver te gaan. Sterker nog: vaak zijn de beste teksten juist niet autobiografisch. Toch is dé grote denkfout die het publiek en de pers vaak maakt dat de tekst juist wel over de zanger of zangeres gaat.

Romanschrijvers krijgen dan ook altijd deze vraag voorgelegd: “In hoeverre is het boek autobiografisch?” Op die vraag hoeft een schrijver geen antwoord geven. Net zo goed als Queen nooit heeft willen vertellen waar Bohemian Rhapsody precies over gaat.

Er bestaat een geheime relatie tussen het werk en de kunstenaar zelf. En de kunstenaar is aan niemand uitleg verschuldigd.

Het werk staat geheel op zichzelf. Het werk is volwassen.

De uitvoering

Wie op een podium staat doet aan theater. Die speelt een showtje. Freddie zong avond aan avond “Mama, I just killed a man” maar dacht misschien aan iets anders.

De gescheurde jeans, met de benen wijd, de gitaar die laag hangt, het is een van de clichébeelden die popmusici maar wat graag uit de kast halen. “Kijk eens, wij zijn stoer!” Maar check eens hoe die musici er in de studio bijzitten en je zult de dodelijke ernst op hun gezichten zien.

Geeft ook niet, wat er in de studio gebeurt gaat immers niemand wat aan.

Maar noem het Performance art en je verbreedt de wereld die in popmuziek vaak zo smal is. Daar hoef je echt geen Marina Abramovic voor te heten. Een performance is een staaltje visuele kunst. Alles kan! En ook hier bestaat de geheime relatie tussen de uitvoerder/kunstenaar en de performance zelf. En ook hierover is de kunstenaar dus aan niemand uitleg verschuldigd.

Popmuziek anno nu: “ja, vroeger was het dus wel beter!”

Vanmorgen las ik het interessante stuk ‘Pop, niche en The National’ van Peter Bruyn. Ik kan me er zeer in vinden maar benader de pijnpunten op een wat andere manier. Het zat al een tijdje in mijn hoofd, vandaag moest het eruit.

Popmuziek is een soort klassieke muziek geworden. Het blikt vooral terug en voegt niets toe aan wat er al was. Je ziet het ook bij de opleidingen, de rockacademies en dergelijke, je kunt opgeleid worden tot musicus. Perfecte instrumentbeheersing heeft men, maar eigenheid en de wil alle regels te breken ontbreekt vrijwel volledig. Bowie, Prince en Radiohead worden smachtend aanschouwd op de YouTube.

Nederland, slaap zacht

Men is tegenwoordig aards commercieel. Dat lag vroeger anders. Popmusici waren vroeger kunstenaars en dachten progressief. Die gingen desnoods arm dood. En waren voor de duvel niet bang. Nu streeft men ernaar op een gesponsord lijstje in Spotify te komen. En staat men slaafs die 1 minuut bij De Wereld Draait Fokking Door te doen. Of wil men als reclametune gebruikt te worden. Vroeger weigerde men voor Pepsi of Sun City in Afrika te spelen. Die uitgesprokenheid mis ik tegenwoordig totaal. Hooguit laat men de uitnodiging van een Trump varen om op zijn inhuldings”feestje” te spelen. Maar alleen omdat men anders kritiek krijgt want voor de poen doet men tegenwoordig immers alles. Principes, geen.

Popmuziek was vroeger uitermate rebels. Het was het antwoord op de tuttige jaren 50. Alles moest alles. In Engeland was de kloof tussen arm en rijk groter en was de impact van de sluiting van de mijnen in de 70-er jaren enorm. Er was daarom dus ook meer en harder verzet. Dat hoor je terug in de muziek. Zo kwam met de punk eind jaren 70 weer een stijl terug zoals de oude rock ‘n’ roll, gebaseerd op slechts 3 akkoorden (ala de blues), simpel en rauw. Wij hadden geen Margaret Thatcher, een gestoorde bitch zonder gevoel waar je je echt keihard tegen moest verzetten. Nederlandse muziek wil vooral voor vermaak zorgen. De handjes op elkaar krijgen. Niet vanuit innerlijke noodzaak maar puur om het volk te vermaken. Entertainment. Het gezellig houden. Je ziet het op tv ook. Niets mag meer ontsporen. Alles moet volgens een strak schema voorspelbaar verlopen. Jules Deelder vragen ze niet meer omdat ze bang zijn dat hij zijn mond open doet. Daarom zie je altijd dezelfde gedrilde koppen bij DWDD. Slaafs volk dat braaf doet wat Matthijsje van ze eist.

Popmuziek leunt op specifieke instrumenten en opnametechnieken

Er zijn bands geweest die van enorme invloed zijn geweest, die de muziek voor altijd hebben veranderd. Het loopt parallel aan de ontwikkelingen van muziekinstrumenten waar popmuziek door heeft kunnen ontstaan en kunnen groeien.

Popmuziek is precies ontstaan toen men de contrabas inruilde voor een elektrische bas. De contrabas was het instrument van de rock ’n’ roll. Precies daarom zijn Paul McCartney en Brian Wilson grote vernieuwers op dat vlak, zij herkenden de melodische waarde van de elektrische bas. Die waarde had een bas nog nooit gehad. Een contrabas heeft een doffig dreunend geluid, een elektrische bas kun je perfect horen. Is dus melodisch in te zetten. Het is een van de fundamentele kenmerken van popmuziek. De bas is zeer aanwezig samen met de drums. En om dat laatste nog even te verduidelijken: het drumstel is afkomstig uit de jazzmuziek. En de opstelling ervan is ongewijzigd.

Zo kun je verder gaan. De opkomst van de mulittrackrecorder (voor het eerst echt goed gebruikt bij de Beatles), de synthesizer, de POLYphone synthesizer, de drummachine, de sampler, MIDI, de computer, de autotune en toen? Toen niets dus. Er zijn geen instrumenten meer aan toegevoegd. Men gebruikt veelal software tegenwoordig en ook daar is het retro dat de klok slaat. Men probeert in software de klanken van Bowie en dergelijke na te bootsen. De oude Linndrum van Prince als een stel samples. Hip Hip en classic house samples. Alles is een preset geworden. Even oproepen en je klinkt precies als die of die.

Men vernieuwt niet maar kijkt terug. Elke moderne rockband is tegenwoordig schatplichtig aan Radiohead of bands die ouder zijn dan zij. En je ziet het ook terug in de apparatuur die ze gebruiken. Sommigen gebruiken de analoge synths van ruim 35 jaar geleden!!! En nemen weer op middels analoge bandopnames!!! Dat is terugblikken terwijl je zachtjes fluistert: “ja, vroeger was het dus wel beter!”

Waarom lijken popliedjes vaak op elkaar?

snare drumPopliedjes lijken vaak op elkaar. De reden hiervoor is heel simpel: het aantal ingrediënten is zeer beperkt. Er valt weinig te kiezen en dus voor je het weet lijkt jouw lied op het lied van een ander.

Ritme

Hèt ritme van een popliedje bestaat uit een vierkwartsmaat (1,2,3,4) waarbij de drummer op de 2e en 4e tel een harde slag op zijn snaredrum geeft. Dit heeft het bekende boem-tsjak boem-tsjak patroon tot gevolg.

Harmonie

De harmonie van de meeste popliedjes bestaat uit slechts een paar simpele akkoorden. Ze zijn meestal niet verfraaid met additionele noten zoals in de klassieke, jazz en niet-westerse muziek juist wel gebruikelijk is.

Deze akkoorden worden het vaakst gebruikt in popmuziek:

popularchords

plaatje van hooktheory.com

Om de vingerzetting daarvan te noteren heb je slechts 1 A4-tje nodig. En met een paar weken gitaarles moet je in staat zijn deze te spelen.

Een E mineur akkoord wordt overigens in de meeste gevallen opgevolgd door een F of een A mineur. Hoe ik dat weet? Lees maar eens het artikel ‘I analyzed the chords of 1300 popular songs for patterns. This is what I found.’

Melodie

De meeste mensen vinden de melodie van een nummer iets speciaals. Toch lijken die heel vaak op elkaar. De reden: ze bestaan veelal uit maximaal 5 verschillende noten, de noten van de pentatonische ladder. Zo heel veel combinaties tussen die 5 noten zijn er dus niet te maken. En vrijwel iedereen voelt aan hoe die toonladder werkt, check deze video maar eens:

Zo simpel zit het dus. Wil je wat leuke voorbeelden horen? Check dan deze site: soundsjustlike.com →