Er kwam een uitspraak van het Europese Hof van Justitie naar aanleiding van de langlopende kwestie van Kraftwerk tegen hiphop-duo Moses Pelham en Martin Haas over het samplen van een drumbeat van twee seconden uit een nummer van Kraftwerk uit 1977.
Het hof oordeelt dat voor sampling toestemming nodig is van de fonogrammenproducent (de eigenaar van de master van de geluidsopnames) voor het samplen van muziek, ongeacht de lengte van het muziekfragment. Maar merkt daarbij op dat als het fragment (de sample dus) zodanig bewerkt is dat het originele werk niet meer kan worden herkend (op het gehoor, niet middels een computer – een computer herkent alles met gemak) de rechten van de producent van het origineel niet geschonden worden.
Het HvJ EU legt het nabuurrechtelijke begrip ‘reproductie’ in relatie tot sound sampling aldus beperkter uit tegen de achtergrond van de kunstvrijheid.
Daarnaast maakt het EU-Hof ook nog een uitzondering voor citaten: een sample staat gelijk met een citaat als het eendialoog aangaat met het oorspronkelijke werk.
Daarnaast dient uiteraard aan alle andere wettelijke citaatvereisten voldaan te worden. Het is in de muziekpraktijk natuurlijk de vraag wanneer precies sprake is van een ‘dialoog’ in het kader van een klankcitaat. Of eerbetoon, protest, maatschappijkritiek, parodie of muzikale geschiedschrijving in voldoende mate een dialoog met het gesamplede werk impliceren, zal steeds in het concrete geval moeten worden vastgesteld.
Dus als ik in mijn lied een zinnetje ala ‘zoals de Beatles gisteren’ laat samenvallen met een sample uit nummer Yesterday dan is dat anno 2020 dus juridisch toegestaan.
CC BY-SA - https://www.flickr.com/photos/bandfan/4972816866
De artiest Drake werd onlangs aangeklaagd omdat hij in zijn track Pound Cake/Paris Morton Music 2 een stuk van de track Jimmy Smith Rap van Jimmy Smith als gesampl gebruikt.
Hier het orgineel van Jimmy Smith Rap:
De track van Drake begint met de sample waar een paar woorden in gewijzigd zijn:
De rechten voor deze sample konden niet voor het uitbrengen van de track gecleared worden omdat de rechthebbenden van Jimmy Smith’s copyright verklaard hebben dat Jimmy daar nooit toestemming voor zou hebben gegeven omdat hij Hip Hop haatte. Vandaar zijn statement “Jazz is the only real music that’s gonna last, all that other bullshit is here today and gone tomorrow. But jazz was, is and always will be.”
Opvallend dus dat juist dat statement door Drake gebruikt wordt in een kleine verandering:
“Only real music’s gonna last, all that other bullshit is here today and gone tomorrow.”
There can be no reasonable dispute that the key phrase in Smith’s song “is an unequivocal statement on the primacy of jazz over all other forms of popular music,” and that Drake’s use, by contrast, “transforms Jimmy Smith’s brazen dismissal of all non-jazz music into a statement that ‘real music,’ with no qualifiers, is ‘the only thing that’s gonna last.'”
(…)
“This is precisely the type of use that ‘adds something new, with a further purpose or different character, altering the first [work] with new expression, meaning or message,” writes the judge.
De “rechthebbenden” vroegen 300.0000 dollar voor het zonder toestemming citeren van Jimmy Smith. Naar dat geld kunnen ze nu fluiten vanwege die opvallende uitspraak van de rechter. Deze rechter ziet dit werk als een creatieve herbewerking die “sharply different” is ten opzichte van het orgineel.
Ook verklaarde de rechter:
Drake used Smith’s work as “raw material” for his creative objective.
Het is een enorm opvallende uitspraak die wellicht nieuwe visie op copyright inluidt. Dat zou tijd worden! Al jaren beschouw ik copyright vanuit eenzelfde visie als deze rechter. Het hergebruiken van samples moet toegestaan zijn. Muziek bouwt namelijk altijd voort op wat er al was. Dus als ik een sample van Hendrix of The Beatles gebruik en er totaal iets anders mee maak dan moet dat mogen. Dat heet namelijk creativiteit en zo werkten Hendrix en The Beatles ook. Ook zij hergebruikten andermans muziek.
300.000 dollar voor het gebruik van zo’n sample durven vragen is gewoon ziekelijk. Dan hou je niet van muziek, dan geef je alleen maar om geld.
Wat een overwinning voor alle creatieven wereldwijd!
(omslag foto werd gemaakt door Amber onder CC BY-SA)
De track Amen, Brother van The Winstons is de meest gesamplede track evah. Vanwege de prachtige drumbreak van slechts 4 maten. Je kent hem vast, luister maar:
Over die drumbreak is mooie documentaire gemaakt die al eeuwen op YouTube staat. Het is een mooi lesje Art of Sampling.
De drumbreak werd gespeeld door drummer Gregory Cylvester Coleman die helaas in 2006 overleed zonder er een cent aan royalties voor terug te zien. Copyright geldt sowieso niet op drumbreaks maar royalties gelden hier zeker wel, toch? Nee, helaas de royalties moeten aan iemand toebehoren alleen weet niemand aan wie. Wikipedia zegt luidt en duidelijk:
The copyright holder is unknown.
En dus kun je de sample al jaar en dag downloaden en gebruiken, zelfs via Wikipedia. Toch snapt iedereen dat The Winstons recht hebben op een vergoeding en dat het bijzonder lullig is dat zij er nooit ene cent voor ontvangen hebben.
Welnu, na jaren is daar verandering in gekomen middels een gift van ‘The Winstons Amen Breakbeat Gesture’, een Facebook Groep die werd opgericht door de Brit en Amen-fan Martyn Webster. Hij startte een inzamelingsactie via een GoFundMe campagne. Een actie die een eerste som van € 24,000 heeft opgeleverd. Het bedrag is inmiddels overgemaakt aan de zanger en saxofonist van de band: Richard Spencer. Maar de actie loopt gewoon door. Zo vermeldde eind vorig jaar Webster op de Facebook Groep:
Due to popular demand of those who have just found out about the campaign, or have offered to donate again, with the help of Gofundme I have got a new campaign set up and ready to go!
Sampling is sinds de jaren 80 een populair middel voor muzikanten om de beat, of een kort fragment uit de muziek van anderen in een eigen track te gebruiken. Zo heeft rap-muziek kunnen ontstaan, rapping over a beat. Een beat die vaak afkomstig was van Clyde Stubblefield, de drummer van vele James Brown hits. James verzon ze niet maar Clyde verzon ze al spelende. Hij stak een hele generatie aan met die vette grooves van hem.
Geld
Clyde heeft er nooit een cent teruggezien van al dat samplen. James Brown daarentegen wel want hij staat als songwriter vermeld en ontving er royalties over. Alleen heeft James die groove niet verzonnen maar Clyde. Een beetje oneerlijk dus.
Yet Mr. Stubblefield’s name almost fell through the cracks of history. The early rappers almost never gave credit or paid for the sample, and if they did, acknowledgement (and any royalties) went to Brown, who is listed as the songwriter.
Clyde is niet de enige. Met hem zijn er vele andere muzikanten met exact hetzelfde verhaal. De sampler heeft hun geen geld of naamsbekendheid opgeleverd.
Samplen als creatief proces
De eerste samplers waren heel primitief. Zelf heb ik nog met een Ensoniq Mirage, een 8-bit sampler, gewerkt. Maar inmiddels dankzij software zoals die van Ableton Live, Duitse software waar ik sinds 2002 mee werk, zijn de mogelijkheden voor het creatief samplen enorm toegenomen. Heden ten dage kun je een sample zo veranderen dat het origineel er vrijwel niet meer in terug te ontdekken valt.
Bekijk vanaf 12:27 onderstaande video en zie hoe je vrij eenvoudig in een stuk audio kunt gaan transponeren naar andere toonhoogtes in real time. Op die manier kun je nieuwe muziek creëren op basis van bestaande muziek door de melodie en harmonie aan te passen.
Het gave hieraan vind ik dat je de unieke aspecten van het origineel kunt behouden. Als een soort eerbetoon. Het geluid van de opname bijvoorbeeld en de algehele feel. Hoewel je dat ook weer kunt aanpassen als je dat wenst, noten, timing en het geluid. Zo ver zelfs, zodat het origineel onherkenbaar is. Maar nogmaals: dit eerbetoon met een twist is toch een geniale creatieve uitdaging die deze techniek ons heden ten dage biedt?
Juridische hel
Het is toch te gek om een prachtige partij van bijvoorbeeld Herbie Hancock te kunnen veranderen naar iets anders? Met die oude sound, maar dan wel heel anders dan het origineel. Helaas ga je dan nat in een rechtszaak. Want zodra het origineel te ontdekken valt ben je aan het “jatten”, zo beschouwen niet-creatieve juristen en rechters het. Andy Warhol mocht de soepblikken van Campbell zeefdrukken en voor veel geld verkopen maar muzikanten die zoiets doen dat worden financieel helemaal uitgekleed. Als ik het muziekje Always Coca Cola sample en met een toetsenbord laat klinken als “Always, always, always Coca Cola” dan moet ik diep in de buidel tasten.
Alles in de kunst is een kwestie van doorgeven, van nadoen wat anderen doen. Stijlidiomen hebben zo kunnen ontstaan doordat iedereen iets op eenzelfde manier speelt. De blues met haar 3 akkoorden bijvoorbeeld waar popmuziek uit heeft kunnen ontstaan.
Of neem Igor Stravinsky die in zijn stuk Le Sacre du Printemps melodieën uit volksmuziek letterlijk overnam. Vrijwel alle klassieke componisten namen overigens eeuwenlang populaire notenreeksen van mekaar over. Hetzelfde geldt voor jazzmuziek dat bol staat van de licks en harmonische overgangen die men van mekaar “leende”.
Met de komst van de sampler in de 80-er jaren veranderde deze visie. De juristen roken geld. Maar inmiddels is de tijd misschien rijp voor een wat meer open blik en kunnen we echt de nieuwe mogelijkheden van software gaan benutten zonder telkens in rechtszaken te eindigen.
Picasso
“Good artists copy, great artists steal”, zei Pablo Picasso ooit. Pablo was schilder. Die moest alles met de hand schilderen. Maar wat nu als je een foto maakt? Dat is een heel stuk eenvoudiger. Het maken van een foto zou je kunnen zien als het maken van een sample van wat je door de lens ziet. Een visuele sample. Veel fotografen fotograferen kunstwerken, schilderijen, of architectuur die ontworpen is door anderen. Ook dat levert enorme copyrightdiscussies op. Maar muzikale samples zijn vaak geen letterlijke opnames zoals een fotograaf doet, maar meer creatieve behandelingen van de samples.
Ik hoop dat sampling algemeen geaccepteerd gaat worden als een creatieve uitdaging om de muziek en klanken van onze voorgangers te recyclen in nieuwe werken. Zodat ze voortleven. Juristen moeten daarom wat meer creatief durven te denken en het meer benaderen vanuit de artistieke prestatie die geleverd wordt. Een fotograaf laten we immers ook redelijk vrij. Dat moet voor componisten dan helemaal gelden. Laat de artistieke presentatie daarin de sleutel zijn en niet het geld. Muziek is een kwestie van voortbouwen op wat er al was. Een verbintenis met het verleden, verbonden door notenreeksen en stijlidiomen die ons bekend in de oren klinken.
Q: Do any examples from history prove that a frictionless licensing system can work?
A: We can look to the 1909 copyright act, which made it possible for the cover song tradition to exist—which shaped 20th century popular music. If you look at the history of 20th century popular music, the bulk of sound recordings produced were covers, and it was possible because congress allowed for frictionless transactions on cover songs.
Think about what cultural value was added to 20th century popular culture because people had the freedom to cover and reinterpret songs. That freedom generated tons and tons of fantastic recordings—and revenue. We can have a vibrant, thriving culture—and at the same time, make sure artists get paid. We can look to the past to find fixes for the future.
Oh! Nou, dan heb ik een lesje voor je Michiel. Lees je even mee?
De sample is afkomstig uit het nummer Seville van de artieste Luiz Bonfá.
De hit van Gotye ken je vast, maar voor de volledigheid:
Voor het gebruik van die minuscule sample heeft hij inmiddels al meer dan 1 miljoen dollar van zijn inkomsten moeten afstaan aan de rechthebbenden, ook al lijkt het nummer Seville totaal niet op die hit van hem.
We leven in een vreemde wereld. Artistiek mag je geen ene fuck meer tegenwoordig!
Hoe denk je dat die liedjes van The Stones tot stand kwamen vroeger? Hun liedjes zijn gebaseerd op oude bluessongs. Niet 1 minuscule sample zoals bij Gotye, nee gewoon alle accoorden, het ritme, de manier van zingen, en de gitaarsolo’s werden gebruikt. ALLES!
Met Led Zeppelin precies hetzelfde. Die hebben hun naam boven liedjes gezet die ze voor de volle 100% van anderen hebben overgenomen. Ja, dat noem ik WEL echt plagiaat en dus jatwerk. Zonder die oude zwarte bluesknakkers overigens ene rooie cent ervoor te betalen.
Tegenwoordig moet je je financieel uitkleden als je 1 seconde gebruikt uit andermans liedje. Terwijl notabene een paar decennia terug een nieuwe muziekstroming ontstond door de uitvinding van de sampler! Juistum: de Rap! Rap betekent letterlijk: rapping to the beat. En die beat was afkomstig van een drumloop van een oude plaat van bijvoorbeeld James Brown of Funkadelic die op herhaling voor de begeleiding zorgde waar men overheen rapte. En zoals we weten is dat genre tot op de dag van vandaag van zeer grote invloed geweest.
Maar om even terug te komen op de rock and roll, dat werkt natuurlijk precies zo. Een genre dat je een grote sample van de blues zou kunnen noemen. En wie dat niet inziet snapt geen reet van of geeft geen reet om kunst en cultuur. Juristen, advocaten en rechters bijvoorbeeld. Anders zouden ze wel op de barricaden gaan staan om die wetten te laten veranderen. Doen ze niet want er zijn heeeeeeeel veel centjes met dit soort achterlijke praktijken te verdienen.
Fotografen hebben het maar makkelijk. Die leggen de werkelijkheid via een fotografische sample vast. En dat zonder er maar iets aan te hoeven veranderen. Zij samplen de werkelijkheid zoals ‘ie is. En dat mag! Men ziet een mooie ouwe kerk: foto! Een bekende minister stapt in een auto: foto! En ze kunnen er nog het volledige copyright voor claimen ook! Maar als ik 1 seconde uit een nummer van een ander gebruik en er totaal iets nieuws mee maak dan mag het ineens niet.
WHAT THE FUCK MAN!
Laten wij kunstenaars hiertegen in opstand komen! Massaal! Het is 2013. Fuck die hele onzin! KUNST IS ALTIJD GEBASEERD OP IETS DAT ER AL WAS. ALTIJD. HET IS NOOIT ANDERS GEWEEST. En laten die rechters en advocaten lekker wat anders gaan doen. Vieze graaiers! Bah!
Morgen geef ik voor een groep bachelor SAE-studenten mijn laatste masterclass The History of Sampling. Een sessie van 3 uur uit een serie van 3, dus 9 uur in totaal.
Morgen praat ik over hardware en software die de afgelopen jaren een grote rol in sampling gespeeld heeft. De tools die de creativiteit moeten ondersteunen. En door de beperkingen en mogelijkheden van die techniek werd de muziek er door gevormd. Hebben die tools allemaal specifieke karakters? Ja, ze dwongen de muziek een bepaalde kant op te gaan. Alsof er een muzikale ziel in de apparaten en software zit.
In de Nederlandse taal is er weinig te vinden online over dit onderwerp. Daarom lijkt het mij de moeite waard om dat stuk geschiedenis in het Nederlands op te schrijven. Met aandacht voor onder andere de legendarische E-mu SP-1200 of de Oberheim DMX. Inclusief geluidsvoorbeelden natuurlijk.
Onze hedendaagse muziek wordt gevormd door techniek. Techniek met een ziel, met karakter.
Ik ben bezig met een training op te zetten over het onderwerp History of Sampling voor SAE. Een vervolg op mijn lezing The Art of Sampling.
Je komt de vreemdste dingen tegen als het gaat om de hypocrisie rondom sampling. Let wel: iedereen samplet/citeert/quoteert, elke artiest, iedereen bouwt voort op het werk van anderen, niemand begint met een geheel neutrale schone lei.
