Ik heb een Spotify-lijst gemaakt van populaire muziek die mij is opgevallen dit jaar. Alle nummers werden dit jaar voor het eerst uitgegeven. Er zit geen oude muziek in, dus bijvoorbeeld geen Rolling Stones On Air.
Wat me opviel is het manipuleren van de stem. De voice-box en vocoder werd vanaf de jaren 70 mondjesmaat ingezet. Totdat de Auto-Tune eind jaren 90 haar intrede deed. Inmiddels wordt die techniek – pitch correction – in vrijwel alle popmuziek toegepast en is het manipuleren van de menselijke stem even normaal geworden als het indammen van dynamiek door gebruik te maken van een compressor. Dankzij de computer hoeft je geen instrument te kunnen bespelen om muziek te maken en dankzij de Auto-Tune hoef je ook niet meer te kunnen zingen. Beetje zwart-wit maar het dekt de lading.
En omdat een apparaatje op je stem gebruiken heel normaal is geworden, ook live op het podium, is men dat arsenaal apparaatjes gaan uitbreiden. Vocal Effects is inmiddels een term waarmee firma’s zoals BOSS en TC Electronic effecten uitbrengen die lijken op de effecten die gitaristen al een paar decennia lang inzetten om hun gitaargeluid mee vervormen (technisch: in principe zijn het dezelfde effecten, het enige dat nodig is, is de aansluiting van de micro, de xlr, omzetten naar jack). Menig zanger (genderneutraal bedoeld) heeft nu onder handbereik een paar effecten zodat tijdens het refreintje wat echo op de stem kan worden toegevoegd, of wat vervorming. En het publiek kijkt daar niet meer van op. Zal zich daar zelfs nauwelijks bewust van zijn. Daarom tik ik dit dus even voor volk en vaderland hier op mijn blog. Het is niet onopgemerkt gebleven…
Overigens, steeds meer bands weten live het gemanipuleerde geluid van de studio te reproduceren. Wat men in de studio gebruikt gebruikt men nu ook live. Veel effecten en vaak ook computers. Dat is natuurlijk al langer aan de gang maar met name het inzetten van effecten gaat heden ten dage veel verder dan ooit tevoren.
Daarnaast viel me dit jaar op hoezeer het Cockney en andersoortige Engelse slang populair is. Sterker nog: zelfs niet-Engelse teksten zijn tegenwoordig populairder dan ooit. Kortom: als er iets een teken is van de wereldwijde globalisering dan is het muziek wel! En de menselijke stem klinkt anno 2017 diverser dan ooit.
Where we once thought of music with identifiable creators as “art,” and the Muzak we hear in malls and doctors’ waiting rooms as generic background audio, streaming muddies that distinction. It encourages us to think of all types of music as a tool for creating “moments” that enhance our lives.
De Tachtigers, een groep Nederlandse impressionistische schilders, verwoordde in schilderijen de verstedelijking eind 19e eeuw. Zij hebben daarmee de verstedelijking vastgelegd op een manier die mij nog altijd aanspreekt. Zoals Breitner de Dam schilderde zo zie ik de Dam nog steeds als de avond allang is gevallen. In de schilderijen van de Tachtigers zie je de overeenkomsten tussen de grote steden terug. Of het nu Amsterdam is, Parijs, of Den Haag waar ik woon.
Het is de grote stad waar dankzij precies uitgekozen straatverlichting de stad sfeer krijgt. Zoals het licht bij een toneel- of dansvoorstelling. In de stad wordt sfeer geschapen dankzij kunstmatig licht. Luxe, elektriciteit, grootstedelijke sfeer.
In moderne muziek wordt het grootstedelijke verklankt, soms in liedvorm zoals The Velvet Underground het deden, Bebop jazz, early HipHop en soms instrumentaal zoals Steve Reich dat doet. De laatste – pak ‘m beet 10 jaar – is dankzij de computertechniek een nieuw soort muziek ontstaan die, voor mij althans, een grootstedelijk geluid tentoonspreidt. Een type muziek dat zich lastig laat omschrijven. Muziek die wezenlijk anders gemaakt wordt en op nieuwe muzikale principes gestoeld is. Vernieuwende muziek die prachtig samengaat met bijvoorbeeld modern dans waar ik ook zeer van hou.
Een toon heeft ritme
Een toon beweegt als een golfbeweging van voren naar achteren. Beweegt tussen een plus en min op en neer met een bepaalde snelheid. De snelheid geeft daarbij de toonhoogte aan. Het is een ritmische beweging. In dat ritme bewegen jouw luidsprekers ook van voren naar achteren.
Als we een ritme nu drastisch in snelheid gaan verhogen dan krijgt het een toonhoogte, het verandert langzaamaan in een muzikale toon. Kijk en luister maar:
Een klank bevat behalve de ritmische frequentie/toonghoogte vaak ook nog andere ritmische elementen. Neem bijvoorbeeld het vibrato in de klank, een lichte zweving in toonhoogte die ook met een vast cadans hoorbaar is. Ook dat is een ritmisch element.
Vrijwel elk geluid wordt muzikaal bruikbaar
Als je een ritme versnelt ontstaat er een toonhoogte. En in klanken zijn vaak ritmes waar te nemen. Dit geldt eigenlijk voor alle geluiden, ook voor bijvoorbeeld straatgeluiden. Door deze te vertragen of juist te versnellen kun je er tonen of ritmes mee creëren, ze meer of minder muzikaal maken en inpassen in de muziek.
De moderne muziek waar ik op doel heeft niet altijd een duidelijk waarneembaar ritme. Of beter gezegd: een vast ritme. Vaak worden de klanken gecombineerd en zorgt de zweving of duidelijke ritmiek in de klanken voor een gelaagd samenspel waarin er niemand de baas is. Er is geen vast tempo waar alle muzikale klanken op gebaseerd zijn. De klanken vallen soms samen of gaan juist tegen elkaar in. Het zijn pulsen die om elkaar heen wentelen. Als een lijnenspel van Mondriaan.
Composition No. 10. 1939-42. – Piet Mondriaan
De toonhoogte erin of eruit filteren
Het gaat te ver om alle moderne technieken te behandelen maar eentje mag in dit stuk niet ontbreken. Een die onze kijk op muziek en manier van muziekmaken wezenlijk op zijn kop heeft gezet. Het is het gebruik van filters.
Het filter vormt een belangrijk onderdeel van elke synthesizer. Het filtert letterlijk het signaal. Je stuurt een klank door het filter en kunt bepaalde frequenties eruit filteren, of juist benadrukken. Een filter is in staat om het karakter van een klank wezenlijk te veranderen en onze digitale filters kennen een detaillering die in het analoge domein niet eerder mogelijk was. Op het vlak van filters innoveert de techniek nog altijd waardoor de mogelijkheden tot het filteren van klanken de komende jaren nog verder uitgebreid zullen worden.
Eenvoudige voorbeelden zijn het Low Pass filter, een filter dat alleen maar diepe klanken doorlaat. Hierdoor kun je bijvoorbeeld een bas uit het geluid filteren waardoor je het bijvoorbeeld kunt combineren met klanken die door een High Pass filter zijn behandeld, klanken die juist geen lage frequenties meer bevatten. Ineens onstaat er een scala aan nieuwe mogelijkheden. Dankzij het High Pass filter kun je muziek gaan filteren die een bas bevat die niet past bij de rest van het stuk, geen probleem, je filtert het simpelweg weg. En dankzij een Low Pass filter kun je er een muziekstuk bij zoeken wat hierdoor wel gaat passen.
Kortom: dankzij filters kunnen klanken passend gemaakt worden. Als een soort digitale mozaïek-kunst die heel fijnmazig is en het mogelijk maakt om in theorie alles met alles te kunnen combineren.
Dankzij filters kun je de toonhoogtes en duidelijk waarneembare noten eruit filteren. Of er juist erin filteren, gaan benadrukken (***). Het zijn zaken die een muzikant met een instrument bepaalt middels het kiezen van specifieke noten. Bij traditionele muziek is de muzikant die de noten kiest zelf Het Filter. Maar middels de filtering techniek doen we het omgekeerde: de opgenomen noten van de muzikant kunnen we filteren waardoor nieuwe toonhoogtes ontstaan.
Om een voorbeeld te geven van deze moderne muziek, luister naar mijn afspeellijst Grootstedelijk op Spotify:
*** = een filter kan ook frequenties benadrukken, laten resoneren, waardoor ze versterkt worden. Hoewel een filter lijkt te slaan op het wegfilteren van frequenties, dit is dus slechts 1 kant van de medaille.
Wat nu als ik volgende maand me een maand lang afzonder? Dan zal de documentairereeks waar ik al bijna 2 jaar aan werk lekker opschieten. Heerlijk doorwerken aan de editing zonder afgeleid te worden door “sociale” media die op basis van een algoritme denkt te weten wat ik leuk vind. Dat bepaal ik ZELF wel! Fuck you Twitter, YouTube, Facebook, Instagram met jullie ranzige algoritmes!
Ik zal nogal wat appjes moeten weggooien van mijn telefoon. Hoewel dat mij een tof gevoel zal geven. Met zo min mogelijk meuk leef je simpelweg lichter. Ik ken dat gevoel en ben sowieso redelijk minimalistisch ingesteld en weet me te beperken. Ik word er productiever en creatiever van.
Geen Twitter, Facebook, YouTube, Instagram en ga zo maar door. Ik kan nog wel een blogje tikken als ik daar zin in heb. Maar dat ga ik dus niet roeptoeteren op “sociale” media. Ik stuur hem gewoon het universum in. Voor wie mijn blog volgt en voor wie mij googlet. Zo niet, ook goed.
Ik. Wil. Het. Zelf. Doen.
En dat ga ik doen. 1 november 2017 trek ik me een maand lang terug. Die ervaring zal ik delen hier op mijn blog. En misschien gaat het me bijzonder goed bevallen en ga ik voor een verlenging voor onbepaalde tijd.
Vanmiddag was ik aanwezig bij de infomiddag van BAM!, de Beroepsvereniging voor Auteur-Muzikanten. BAM! zet zich binnen en buiten Buma/Stemra in voor nieuwerwetse muzikanten (songwriters en componisten) die hun eigen werk uitvoeren. Het was een interessante middag die ik aan de hand van wat korte interessantigheden tot een blogje heb gebakken.
Ik hoop dat ik alle details goed genoteerd heb. Zo niet, laat dan een reactie achter (onderaan dit bericht) of stuur me er een mailtje over: marco@melodiefabriek.nl
De nieuwe directievoorzitter van Buma/Stemra, Wim van Limpt, mocht de middag aftrappen. Zijn verhaal kwam er in het kort op neer:
Buma/Stemra maakt sinds kort gebruik van de gecentraliseerde ICE database, een samenwerking tussen PRS (UK), STIMM (Zweden) en GEMA (Duitsland). Door deze centrale administratie kan men de auteursrechten efficiënter afhandelen en binnen Europa eenvoudiger afspraken met de YouTube’s en Spotify’s van deze wereld omdat deze voor een paar landen samen gemaakt kunnen worden.
Stemra zal hervormd moeten worden omdat zij niet meer van deze tijd is. Stemra heft auteursrechten op dragers zoals CD’s en de verkoop daarvan wordt met de dag marginaler. Wim sprak zich duidelijk uit tegen het oude Stemra concept dat je als Buma-lid eerst Stemra-rechten moet afdragen als je een CeeDeetje maakt/maakte alvorens ze achteraf weer terug te kunnen verdienen. Zo’n krom systeem verzin je anno 2016 niet meer.
Wim wil van Buma/Stemra een plattere organisatie en transparanter met minder management en meer “handjes” voor uitvoerende werk. Ook moeten vragen beter en sneller afgehandeld worden in de toekomst.
Wim vertelde dat Blockchain technology “een speerpunt voor de komende jaren is”. Hoe precies bleef onduidelijk. De Blockchain maakt in principe Buma/Stemra overbodig, net zoals de Blockchain techniek achter de Bitcoin geen banken nodig heeft om betalingen mee uit te voeren. De hamvraag in deze is: hoe ga je je als Buma/Stemra in de toekomst niet onmisbaar maken als een Blockchain systeem mainstream gaat worden? Of anders: wat is de toegevoegde waarde van Buma/Stemra in een Blockchain-systeem voor auteursrechten?
Wim had een primeur: begin volgend jaar komt Buma/Stemra met een Setlijst-app waarmee je de gespeelde songs tijdens een live-concert eenvoudig kunt aanmelden.
En nog een primeur:
CEO @BumaStemra@Wimvl heeft een primeur: "Binnen afzienbare tijd kan je nieuwe werken via een Digitale Handtekening aanmelden" #BAMinfodag
Na een korte pauze vertelde BAM! én Buma/Stemra bestuurslid Arrien Molema hoe de zaken er online voor staan.
Een paar opvallende punten uit zijn verhaal:
Het Safe Harbour principe beschermt content-platformen zoals YouTube die in principe geen rechten hoeven af te dragen omdat YouTube slechts een host en doorgeefluik voor content is. Hierdoor lopen rechthebbenden veel geld mis. Safe Harbour staat onder druk door een nieuwe EU-richtlijn, de vraag is alleen hoe die richtlijn (nu nog in concept!) er uiteindelijk uit gaat zien. Op dit moment keert YouYube hierdoor vele malen minder geld uit aan rechthebbenden dan dat Spotify dat doet. Er is overigens wel een deal tussen YouTube en Buma/Stemra gaande, dus het geldkraantje druppelt wel een klein beetje…
Valt een contentprovider volgende de nieuwe richtlijn nog steeds onder de Safe Harbour-regeling dán moet deze een ContentID-systeem inbouwen en de werken brandmerken om misbruik op te kunnen speuren. Interessant voor songwriters/componisten is dat platforms die aan optimalisatie van de presentatie van de content doen (lees: content uitlichten/promoten/gidsen) niet meer onder die Safe Harbour-regeling zullen gaan vallen. Dit gaat dus misschien ook voor YouTube gelden aangezien zij duidelijk een gids functionaliteit in YouTube heeft ingebouwd om content op de bezoekers af te stemmen en de aandacht van die bezoekers zo lang mogelijk vast te houden door gerelateerde video’s automatisch na afloop van de vorige video op te starten en in de sidebar te tonen.
Copyright is en blijft een actueel onderwerp mede door online toepassingen. De politiek kiest hierbij wel de kant van de makers en niet de kant van de Safe Harbour clubs zoals YouTube volgens Arrien.
De politiek moet opgezocht worden om deze onderwerpen echt op de agenda te krijgen. Vanuit de zaal kwamen er vragen over welke politieke partijen zich echt bezighouden met auteursrechten voor muzikanten en componisten. De PVDA werd genoemd als pro. De Piratenpartij als anti. Tegelijkertijd vonden een paar aanwezigen dat er contact met de Piratenpartij gelegd moest worden om de kwestie te bespreken. Brussel is the place to be qua lobby op dit vlak (lees: de gezonde lange arm die Europa heet). En op de vraag wie er nu lobbyt namens de BAM! weet ik het antwoord: ECSA (European Composer & Songwriter Alliance) en GESAC (authorsocieties.eu).
Tot slot mocht Markus Bos van de SENA het laatste onderdeel van de middag invullen. :
SENA int geen geld online omdat online geen openbaarmaking is maar voor persoonlijk gebruik is. Vanuit de zaal kwam de kritiek dat vrijwel alle cafe’s muziek van Spotify draaien (lees: een soort radio in de publieke ruimte, of niet dan?), waarom dan geen vergoeding hiervoor regelen? Het antwoord is simpel: het is illegaal om Spotify in cafe’s te gebruiken. De licentie van Spotify is er namelijk eentje die alleen persoonlijk gebruik toestaat. Hetzelfde geldt dus ook voor andere online services die niet voor zakelijk gebruik bedoeld zijn, zoals YouTube. De verwachting is wel dat Spotify in de toekomst zakelijke accounts zal gaan (moeten) leveren. En wellicht dat de wetgever, want die volgt SENA hier natuurlijk, ook het een en ander gaat aanpassen.
SENA betaalt 50% aan de producent (de geldschieter van de gehele productie en bezitter van de Master) en 50% aan de uitvoerenden. Daarbij ontvangt de artiest altijd 50% of meer en worden de rest voor de andere muzikanten via een puntensysteem ingevoerd en financieel afgehandeld.
SENA levert de centjes aan producenten en muzikanten met terugwerkende kracht tot 3 jaar terug!
Markus noemde soundtrackyourbrand.com uit Zweden als een interessante ontwikkeling voor de zakelijke gebruikers (bv die cafe’s die muziek willen draaien maar dat nu illegaal met een persoonlijk Spotify-appje doen).
Er ontstond een flinke discussie in de zaal omdat de SENA teveel de kant van de producent lijkt te kiezen. De zaal vol BAM!-leden waren van mening dat muzikanten evenveel recht op centjes hebben als producenten. Op dit moment staat SENA geheel in haar recht, want de wet staat immers SENA niet toe om ook voor online-gebruik te gaan innen. Het publiek vond dat een te passieve houding: waarom de wet niet willen aanpassen? Waarop Markus luidt en duidelijk maakte om vooral naar de ledenvergadering te komen om daar je stem te laten horen.
Ook Wim van de Buma deed die oproep: kom naar de ledenvergadering en laat je stem horen!
We leven in een tijd vol veranderingen. Leven in de brouwerij! En het wordt er alleen maar beter op. Niet alleen heeft Buma/Stemra voor de verandering nu ineens wél een directievoorzitter die snapt dat internet een blijvertje is. Eindelijk! Het effect van BAM! is duidelijk zichtbaar.
Kortom, het was een fijn middagje aldaar in de hoofdstad, zo blogde een rasechte Hagenees.
Update: reacties en opmerkingen van Arrien Molema verwerkt in bovenstaande. Zie zijn reactie onder de post.
Jarenlang klaagde de muziekindustrie steen en been over het ongeautoriseerde gebruik van muziek in YouTube-videos door vloggers en fans. Jarenlang werden deze mensen afgeschilderd als dieven die geen respect zouden hebben voor het copyright van artiesten wiens werk zij in hun video’s laten horen. Welnu, het vandaag verschenen rapport ‘How Google Fights Piracy’ (link naar Google Drive PDF) laat zien dat die muziekindustrie er helemaal geen bal van begrepen heeft. Ik citeer:
The vast majority of content uploaded to YouTube does not infringe anyone’s copyright.
…
To date, YouTube has paid over $3 billion to the music industry alone, and fan uploads now drive 50% of the revenue paid out to the music industry.
Zet dit af tegen Spotify. Een dienst die nog altijd geen enkele euro winst maakt. Sterker nog, Spotify is verliesgevend, zwaar verliesgevend zelfs en elk jaar wordt het verlies groter! Spotify heeft betaalde klanten, maar het zijn er slechts 1 op de 4. Qua businessmodel is het dus nog altijd een brak model.
Het halfjaarrapport van Nielsen van de 1e helft van 2016 geeft aan dat de muziekbusiness radicaal veranderd is. Het beperkt zich slechts tot de Amerikaanse markt. Opvallende cijfers uit het rapport zijn:
54% van de muziek wordt vandaag de dag gestreamd;
digitale verkopen menen af: 24% voor singles en 15% voor albums;
Vinyl kan 12% van de totale fysieke verkoop op haar conto zetten (vorig jaar was dat cijfer nog 9%).
De streaming-services van Spotify, Tidal, Apple Music, SoundCloud en dergelijke zijn in totaal verantwoordelijk voor een groter aandeel muziekstreams ten opzichte van YouTube en Vimeo.
