Zomergasten

Er zijn 16 berichten getagd als Zomergasten.

Dualiteit

Esther Perel sprak zich in het programma Zomergasten uit over de waarde van beide kanten van het verhaal. Mensen hebben volgens haar allemaal hun eigen verhaal. Vaak sluiten die verhalen niet op elkaar aan en krijgen mensen daardoor bonje met elkaar. Esther weigert te kiezen voor slechts een enkele waarheid en accepteert dualiteit in alles. Zij is therapeut, dus ze moet wel, maar ik herken me volledig in wat ze zegt. En niet dat ik daar nou zo goed in ben…

Onze kijk op dingen verandert. Ons oordeel ook. Het is afhankelijk van zoveel factoren. Maar toch oordelen en veroordelen we de hele dag door. Spreken we in de wij-vorm terwijl we het slechts over onszelf hebben. En vaak zijn we er zeer standvastig in. Dat heb ik ook. Ik hanteer vele regels als het aankomt op het maken van muziek bijvoorbeeld. En ja, sommige regels zijn universeel en een kwestie van kennis. Toch zijn er tegelijkertijd muzikanten die het anders aanpakken en waarover ik gelijk oordeel. Mijn kennis is slechts een verhaal, het is niet de enige waarheid, laat staan dé waarheid. Die kennis biedt zekerheden maar geen absolute zekerheden. Ik kan me beter verzetten tegen mijn eigen zekerheden. Simpelweg alles muzikaal willen ontdekken zoals het komt. Uitkijken voor routinematigheid of zelfopgelegde ideeën zoals “dat is nou eenmaal mijn stijl”. Ik ken veel kunstenaars die gezocht hebben naar eigenheid en het ook vonden om het vervolgens nooit meer los te willen (durven) laten. Zij houden dan toch vast aan zekerheid en sluiten zich af voor onzekerheid. Waarmee ze dus stug vast zijn komen te zitten in hun eigen werkelijkheid, in hun eigen verhaal.

Vaak werkt het met smaak zo dat je veroordeelt omdat iets je smaak niet is. “Haring is vies!” Nee, jij vindt haring vies. Daarom kom ik ook in actie als mensen zeggen “Steely Dan is suffe muziek!” Nee, jij vindt Steely Dan suffe muziek.

De media, met uitzondering van internet, zijn generiek van aard zijn; gericht op het algemene publiek. Kenmerk van internet is dat het heel specifiek zich op een niche kan richten. Je ziet daarom ook dat generieke media het moeilijk hebben. Het volk is namelijk niet generiek, het is juist heel specifiek geïnteresseerd. En dus zoekt men met name online naar mensen met dezelfde smaak en interesses.

Die tegengestelde mening laat zich op sociale media vaak zien en horen. Waarbij De Sociale Media de schuld krijgt terwijl het simpelweg mensen zijn die deze reacties uiten. Maar het is makkelijker om een stukje techniek de schuld te geven dan de mensen zelf. Een beetje dom want we weten toch al eeuwenlang dat onze meningen compleet tegengesteld zijn? Dat jouw verhaal niet het mijne is? Dat jij misschien in het bestaan god gelooft terwijl ik denk dat het slechts een mythisch verhaal is.

Gisteren zag ik op tv het programma ‘Het geheim van Methusalem’ van neuropsycholoog Erik Scherder. Ik quote:

Neuropsycholoog Erik Scherder gaat niet met pensioen. Nooit. Bezig blijven is volgens hem de manier om ook op latere leeftijd te genieten van het leven. Maar wat gebeurt er met zijn wetenschappelijke overtuiging als hij op veldonderzoek uitgaat? Scherder gaat ernaar op zoek in een gezellige kroeg, met een senioren-kampeerclub, in een drukke huisartsenpost en op een zonovergoten Grieks eiland, waar de Europees kampioenen oud worden wonen.

In het programma zag ik mensen die, net als hij, bezig bleven tot ze erbij neer vielen. Een dame van 91 die haar hele leven in dezelfde kroeg werkte en er niet over peinsde om ermee op te houden. Maar ook zag ik een echtpaar dat op een dag dacht “zo is het genoeg” en hun banen opzegden om alleen nog maar rustig te kunnen leven. Ze leefden 6 maanden per jaar op een camping. Speelden jeu de boules met de andere campinggasten en liepen na elke maaltijd braaf met het halve servies naar een afwasgelegenheid. Ik zag Erik denken: “dit nooit van mijn leven!” Maar op het einde van de 1e aflevering vroeg hij zich wel af of het vele werken dat hij deed een methode was om bijvoorbeeld de zorgen over zijn kinderen te vermijden. Druk zijn om niet te hoeven nadenken.

Het is interessant om te gluren bij de buren. Wil nog niet zeggen dat wij ook zo moeten worden. Geen mens is gelijk. Onze drijfveren zijn totaal tegengesteld. De ene ligt graag op de bank terwijl de ander een marathon loopt.

Je moet simpelweg doen wat bij je past, wat jij leuk vindt. Lijkt mij. En dat is vaak iets dat veranderlijk is. Wat anderen om ons heen doen, het beïnvloed ons. Het werkt aanstekelijk. En in onze moderne tijden waarin diversiteit door moderne media zo duidelijk zichtbaar is kunnen die verschillen zich soms als grote problematische tegengesteldheden voordoen. Er zit niets anders op dan dat te accepteren. Het zijn de verhalen van anderen die voor hen net zo waar zijn als dat jouw verhalen voor jou waar zijn. Dus wat een ander denkt en voelt, het hoeft voor jou niet te gelden. Dat kan die ander jou niet opleggen en dat kun jij die ander niet opleggen. Het zijn allemaal slechts verhalen veroorzaakt door ons eigen bewustzijn.

Het verwende kereltje Boudewijn Büch

De aflevering van Zomergasten met Pieter Waterdrinker afgelopen zondagavond heeft mij zeker geboeid. De man vertelde enthousiast en liet zeer boeiende fragmenten zien. Toch was er iets waar ik enorme jeuk van kreeg. 

Pieter liet een fragment van Theo van Gogh en Boudewijn Büch aan het Wassenaarse strand zien waar beide figuren hun jeugd doorgebracht hebben. Büch sprak uit dat daar de mogelijkheden nog voor hem open lagen:

“Hier was het nog een authentiek verlangen, er kwam iets, maar als ik erop terugkijk dan denk ik: “nou van dat verlangen is niet veel terecht gekomen zeg, niets, noppes!””

Waterdrinker gaf toe dat Büch een fantastisch leven had. Hij kon reizen. Hij had succes. Hij had roem. Maar ook: “… dat is kennelijk ook niet alles.”

Waterdrinker gaat volledig mee in het relaas van Büch: 

“Het is allemaal zo waar. Je hebt natuurlijk de tijd van de grote verlangens. Je hebt je ambitie of de dingen die je moet doen maar uiteindelijk blijkt alles toch eigenlijk maar een heuveltje te zijn, en als je het beklommen hebt, met een uitermate matig uitzicht.”

Dat noem ik uitermate verwend gedrag. Büch heeft alles bereikt wat je kunt bereiken. En dan nog met een starre kop beweren dat je de dromen van je jeugd niet hebt kunnen waarmaken? Nu was Büch een notoire leugenaar maar Waterdrinker is het dus met hem eens.

Dan zit je in Zomergasten en dan is het nog niet genoeg.

Zekere zelf

De tentoonstelling My Name Is Prince in de Beurs van Berlage was niet helemaal wat ik ervan verwachtte. Ga ik het niet verder over hebben maar wat me wel is bijgebleven is het zelfbewuste van die ouwe kleine geilneef. Dat zag je in alles, in die gekke gitaren van hem, z’n op maat genaaide kledij en zijn muziek natuurlijk. Dat het ventje niet bang was het stempel controversieel mee te krijgen mag duidelijk zijn. Daar stuurde dat manneke namelijk zelf enorm op aan!

Hij wist wat ‘ie deed en waarom ‘ie het deed. Hij wilde gewoon verkopen, zijn muziek, zijn films (uhm ja die waren dus bagger!) en zijn concerten. En slaagde daarin met vlag en wimpel. Een rasechte kunstenaar die impact had.

Gisteravond zag ik Louis van Gaal op de buis. Als Zomergast. Zijn maximale zelfverzekerdheid sprak boekdelen. Daarom moest ik ook aan Prince denken. Het zijn zielsverwanten.

Iets doen vanwege een diepe zekerheid, een waarheid. Van Gaal hecht grote waarde aan feiten. En Prince ook, want hij werkte vaak routineus, met dezelfde instrumenten, afstellingen en mensen. Of zoals Van Gaal het zo ongeveer zei: “je richt je op de feiten die je zekerheid geven.”

Niet zomaar wat doen, maar juist vanuit volledige overtuiging iets doen. Omdat het zo moet. Dát is de basis van authenticiteit.

Hun succes is niet toevallig.

Sam Dillemans

Gisteravond bracht David Van Reybrouck, de laatste Zomergasten-gast, de kunstenaar Sam Dillemans voor het voetlicht. We zagen in een documentaire hoe Sam aarzelde om de kwast op het canvas te zetten. Het blanco canvas beangstigde hem.

Terwijl Sam op een boxbal zijn krachten kapot sloeg begon hij te ranten over zijn grote helden. Dat niemand ooit kwaad mocht spreken van Michelangelo. De meesten van ons zouden nog niet eens in staat zijn om een stijger te beklimmen in de Sixtijnse Kapel.

Veel mensen raden het af om jezelf te vergelijken met anderen. Maar misschien is het juist heel goed omdat het je realistisch een plek geeft in de wereld en een belangrijke drive kan zijn om beter te willen worden. Als er geen norm is dan is alles goed en is er geen onderscheid meer. Dan is alles vlak, dan is alles grijs. Moet een kunstenaar zich niet juist willen onderscheiden?

Om boven jezelf te kunnen uitstijgen moet je eerst de waarheid recht in de ogen durven kijken. Jezelf vergelijken met al die anderen, 1 voor 1. Want een ander gaat dat niet voor je doen. Noem het zelfkennis.

Zomergast Reinbert de Leeuw: muziek staat centraal

Het is zondagavond 10 augustus 2014 en Reinbert de Leeuw is Zomergast. Hij heeft zich één ding voorgenomen: de avond zal in het teken moeten staan van de dienstbaarheid van musicus en dirigent. Het werk verrichten zij in dienst van de muziek. Niets anders. En het ego van de musicus moet worden afgezworen.

Allerlei fragmenten worden opgevoerd om zijn betoog kracht bij te zetten worden. Zoals het fragment met de waanzinnige pianist Svjatoslav Richter.

We zien het hier, Richter is slechts een doorgeefluik van de muziek. Hij is weinig tevreden over zijn eigen spel. We krijgen een kort stukje uit een documentaire te zien waarin hij over zichzelf zegt: ‘Ik mag mezelf niet’. Dit streven naar totale perfectie is voer voor menig psycholoog. Toch legt Reinbert haarfijn uit dat dit heel normaal is. De muziek die Richter in zijn hoofd hoort is klaarblijkelijk nog perfecter dan hij in staat is om uit te voeren.

Het was een prachtige avond, gisteravond. Niet alleen heeft Reinbert een mooi college gegeven over de zuiverheid van muziekcomposities en haar uitvoeringen, ook heeft hij de niet alledaagse makers ervan op een voetstuk gezet, want naast Richter verschenen onder meer ook Igor Stravinsky, John Cage, Arnold Schönberg, Claude Vivier, Olivier Messiaen, Louis Andriessen en Misha Mengelberg ten tonele.

Wat ik wel miste was een gesprek over elektronische instrumenten en het gebruik van de computer als dienstbare uitvoerder zonder ego. Hecht Wilfried de Jong, gesprekspartner van Reinbert, zelf misschien teveel waarde aan de musicus? Zijn verhalen over zijn jazzhelden zijn vaak zwaar geromantiseerd. In jazzmuziek is de uitvoering belangrijker dan de compositie want deze vormt slechts een kapstok voor de improvisaties. Toch mistte ik daar vragen over. Reinbert had een bijzonder verhaal, maar het ging niet over de improvisatie. Het ging niet over het neutrale karakter van elektronische muziekinstrumenten. En het ging niet over de computer. Ik had dat allemaal ook nog graag willen weten van Reinbert. Maar ja, zo’n avondje duurt eigenlijk veels te kort…

Reinbert en Wilfried bedankt!

(omslagfoto onder CC BY: MITO SettembreMusica

Daan Roosegaarde is allang uit de crisis

earth

Het programma Zomergasten bewaarde de beste gast tot het laatst. Daan Roosegaarde mocht gisteravond zijn favoriete tv-fragmenten van rake opmerkingen voorzien. Gelukkig! Eindelijk zagen we iemand zoals wij.

Daan Roosegaarde noemt zichzelf “The hippie with a business plan”. Want hoe moet hij zich anders noemen? Wikipedia houdt het op: “een Nederlandse pionier, kunstenaar, ondernemer en ontwerper”. En hoewel dat de lading waarschijnlijk aardig dekt begrijp ik drommels goed waarom Daan zich niet graag in een hokje laat stoppen. Bij mij werkt dat namelijk ook niet.

Het is zeker een maniertje van de oude wereld om naar die nieuwe wereld te kijken?

, wierp Wilfried op. En ja, volgens Daan was het een oud idee om zo tegen mensen aan te kijken.

Bij Daan draait het vooral om kijken. Er kwam dan ook, helaas, geen enkel geluidsfragment voorbij. Maar goeds, met kijken komen we een heel eind. Met name als we dat ver voorbij hetgeen dat in het zicht staat doen. Verder kijken. En verder nadenken want de vertrouwde weg is straks niet meer.

Er werd een oud fragment uit 1999 op het scherm getoverd. Het ging over de mobiele telefoon en iedereen die aan het woord kwam zag er niets in. Nee, behoefte aan zo’n ding had men niet. Men was er niet belangrijk genoeg voor om maar de hele dag overal bereikbaar te zijn en men schreef liever een brief. En wat moest je doen als je op de fiets zat en je mobiele telefoon ging af? Nog geen 15 jaar later gebruiken we dat ding niet eens meer zozeer om te bellen maar doen we er alles mee.

Daan heeft een goed ontwikkeld gevoel voor de tijd waarin we leven. De hele aflevering meldde hij dat het delen van dingen het nieuwe bezit is, het nieuwe eigendom, of zoals Daan zei: “het nieuwe hebben”. Ik ben het geheel met hem eens, zo schreef ik in 2007 met Irene een document onder de noemer Sharing Economy een term die nu pas populair aan het worden is. Logisch dus dat ik een klik voelde met deze slimme knul die dankzij dat oude medium televisie wat heavy stuff de Nederlandse huiskamers inschoot.

En daar mogen we hem dankbaar voor zijn! Want het stond haaks op het idiote verhaal dat de week ervoor door Wouter Bos verteld werd. Een man die de crisis niet had zien aankomen jaren geleden (wat er in Amerika gebeurde zou aan ons vast en zeker voorbij gaan). En werd vervolgens ook nog eens terugbracht tot het redden van een oud instituut dat de ABN Amro heet. Alsof dat “onze” redding moest zijn geweest.

De toekomst ligt in Tech, zo vertelde Daan. En deze Tech (technologie) vormt een verlengstuk van wie we zijn. Iets dat Marshall McLuhan al in de 60-er jaren riep. Het was Marshall die het geschreven woord, maar ook de televisie als een verlengstuk van onze mond zag, en een auto, fiets, vliegtuig of boot als een verlengstuk van onze benen. Of om kort te gaan: techniek dient de mens. Wie dat begrijpt had in 1999 ook begrepen dat de mobiele telefoon massaal gebruikt zou gaan worden. Omdat het een verlengstuk is, een hulpmiddel, van wie we zijn en wat we doen en willen.

Daan is ook bekend van de uitspraak “Home is where the laptop is”. Wij kunnen overal werken en het enige dat wij nodig hebben is verbinding. Verbinding met het net en daardoor verbinding met programma’s en daardoor verbinding met mensen. Voor de komst van internet waren we niet verbonden, we voelden ons hooguit soms verbonden met de rest van de wereld. Nu zijn wij het letterlijk. En de momenten dat we niet verbonden zijn, we laten de laptop thuis, voelt als rust, we zijn dan ontkoppeld.

Op de HAVO deed Daan een beroepskeuze samen met wat docenten en een psycholoog. Men begreep hem niet.

Wat hij wilde, dat bestond niet.

Dat lag niet aan Daan maar dat lag aan die docenten en de psycholoog. Zij begrepen het niet. Ik hoop dat ze hebben gekeken gisteravond. Net als al die mensen uit 1999. Mensen die niet vooruit kunnen kijken. Omdat ze denken dat ze niets met technologie hebben. En dat zal nog wel even zo blijven ook…

P.S. Deze aflevering van Zomergasten is nog tot 11 september op Uitzending Gemist te zien. Het is niet meer van deze tijd dat die uitzendingen weer van het internet gehaald worden. En ja natuurlijk heeft dat alles met rechten te maken maar juist daarom wordt het eens tijd dat de VPRO en de Publieke Omroep dat gaan regelen. Want anno 2013 geldt er 1 regel: als het niet op internet staat, dan bestaat het simpelweg niet.

(foto onder CC BY: Beth Scupham)