Podcasting FAQ

Mixage is het mixen van alle kanalen naar een mono of stereobestand. We noemen dat ook wel een mixdown. Tijdens het mixen zorg je ervoor dat alle kanalen qua klankkleur mooi klinken en qua luidheid goed met elkaar in balans zijn. Dat bijvoorbeeld de muziek en achtergrondgeluiden de stemmen niet overstemmen.

Tijdens de mix maken we gebruik van automatisering in onze editing-software om ervoor te zorgen dat op bepaalde punten de muziek even wat harder of juist zachter kan klinken en dat de balans tussen de stemmen constant is. Dit vraagt om heel veel correcties tijdens de mix omdat mensen nu eenmaal niet continue op hetzelfde geluidsniveau spreken. Dat geldt natuurlijk ook voor alle achtergrondgeluiden en geluidseffecten die heel fijnmazig in balans gebracht moeten worden. Ook de klankkleur moet soms dynamisch middels automatisering gecorrigeerd worden.

Hoewel je editing en mixage kunt zien als losse processen, die je eventueel zou kunnen uitbesteden aan verschillende personen, werkt het vaak handiger als de editor ook goed kan mixen. De producties die ik doe als editor, mix en master ik dus ook altijd als één proces. Zodoende kan een productie die ik onder handen neem na afloop direct als podcast geüpload worden.

Mastering is het zorgdragen dat de podcast uitgebalanceerd klinkt qua klankkleur en luidheid. Zodoende zullen alle afleveringen van een podcast even hard klinken en qua klankkleur niet van elkaar verschillen.

Meestal gebeurt het masteren op basis van een mixdown/bounce van de podcast. Hierdoor kunnen eventuele verschillen qua luidheid tussen stemmen, muziek en achtergrondgeluiden niet meer gecorrigeerd worden.

Voor de producties waarbij ik betrokken ben doe ik de mastering ook altijd, maar als onderdeel van de editing waardoor ik dat uitbalanceren veel gedetailleerder kan uitvoeren. Ik wil total control om het meest optimale geluid te kunnen bewerkstelligen.

Een editor is verantwoordelijk voor de montage en knipt en plakt audio-opnames op basis van tijdsduur aan elkaar. Meestal worden deze opnames verdeeld over meerdere kanalen zodat deze gelijktijdig kunnen klinken en ze perfect met elkaar in balans gebracht kunnen worden. Vaak voegt de editor ook muziek en sounddesign toe.

Sommige editors zijn niet in staat om het knip- en plakwerk heel precies te doen en soms beschikken ze ook niet over de software en kennis om de klankkleur van de stemmen en andere audio helemaal te optimaliseren. Sounddesign laten zij dan meestal ook achterwege. Dit kun je een ruwe montage of voormontage noemen. In de praktijk komt het dus voor dat iemand anders de voormontage doet en dat ik dat werk optimaliseer en voorzie van sounddesign en muziek.

Veel podcasters gebruiken de norm van Apple: -16 LUFS integrated met een piek op maximaal -1 dBFS. En ik dus ook. Hierdoor klinken alle afleveringen even hard en hoeft de luisteraar nooit het volume aan te passen tijdens het luisteren.

Daarnaast zorg ik ervoor dat alle spraak in balans is, dat er geen stem harder klinkt tenzij dat het een specifiek doel heeft. Ook de balans met de muziek en andere geluiden worden door mij in een montage ook zorgvuldig afgewogen.

Voor meer info, lees dit stuk (wees gewaarschuwd: zeer technisch).

Het hangt van de complexiteit van de podcast af hoeveel tijd het maken van een mooie montage kost. Voor elke aflevering kost dit al gauw een paar uur. Elke aflevering van NRC Vandaag (aflevering van 20 minuten) kost ongeveer 10 uur editing (soms iets meer, soms iets minder).

Veel tijd gaat zitten in de inhoud. Veelal werken we met transcripties van de opgenomen gesprekken en is op voorhand een goede selectie te maken van welke delen we willen gebruiken. Maar eenmaal gemonteerd pakt het soms toch weer anders uit, het is het verschil tussen een tekst op papier lezen en hoe het in audio klinkt.

In het opschonen van de spraak gaat ook veel tijd zitten. Het zoveel mogelijk verwijderen van versprekingen, uhs, geklik en geklak en dergelijke. Zie dit als een soort photoshop voor audio.

Dit geldt ook voor talkshow-podcasts die vaak zo soepel klinken omdat alle versprekingen eruit gehaald zijn.

Het beste softwarepakket voor het monteren/editen van podcasts is voor mij Reaper. Omdat het mij totale controle over het geluid biedt en enorm stabiel is. Sinds 2021 werk ik met dit pakket.

Ik heb ruim 30 jaar ervaring met audiosoftware. Dat gaat terug tot begin jaren 90, ProTools versie 1!

Een voormontage vanaf Logic, ProTools of andere software overnemen is voor mij ook geen enkel probleem.

Over het algemeen moet de master van een podcast een stereobestand zijn. Vaak zijn studiostemmen in mono maar zijn de muziek en de geluidseffecten in stereo. Alleen als je zeker weet dat alles in mono is opgenomen is het logisch om de master in mono te doen. Het is namelijk zo dat mono versus stereo de helft aan opslagruimte en bandbreedte scheelt.

Mono vraagt wel om extra aandacht tijdens het masteren. Zo is de podcast-norm van -16 LUFS bedoeld voor stereo bestanden. Naar mono laat dat zich vertalen in een luidheid van -19 LUFS (zie mijn artikel over LUFS).

Het is goed mogelijk dat jij een voormontage doet op jouw systeem en dat ik het vervolgens overneem op mijn systeem (Reaper).

Projecten in Pro Tools, Logic, Adobe Audition, Hindenburg Pro, Avid Media Composer en Final Cut Pro kan ik zonder problemen inlezen. Gebruik je iets anders? Grote kans dat ik daar ook een solide oplossing voor heb.

Muziek, met name in verhalende podcasts, heeft vaak een sturende rol. Het kan de aandacht van de luisteraar vragen om op te letten. En het kan de luisteraar even in alle rust ‘dat wat er zojuist gezegd is’ laten verwerken.

Over het algemeen zul je dus muziek inzetten wanneer een belangrijke uitspraak wordt gedaan. En daar waar het verhaal verandert, bijvoorbeeld wanneer we naar een andere situatie/scène gaan. Het beginpunt, wanneer de muziek start, is heel belangrijk maar ook het punt wanneer de muziek weer moet ophouden.

Soms werkt het goed als de muziek langzaam opkomt, via een fade in. Hetzelfde geldt voor het einde van de muziek dat via een fade uit langzaam kan wegvloeien. Maar soms is een ‘staand einde’, bijvoorbeeld door een laatste noot te laten horen die afsterft in een galm, beter.

Het geheime recept is: variatie. En niet te doen wat de luisteraar verwacht maar deze te verrassen met momenten van ondersteuning door muziek. Dit luistert heel nauw. Niet alleen de momenten waarop muziek moet klinken, maar ook hoe lang deze moet klinken en vooral ook welke muziek er moet klinken. Dat vraagt om een muzikaal oor en een gezonde dosis ervaring.

Sommige muziekservices voor podcasts, zoals Blue Dot Sessions, leveren naast de muziektrack ook losse files waarin sommige instrumenten gebundeld zijn. Zo’n bundel noemen we een stem. Die zijn er bijvoorbeeld voor de bas, voor de strijkers, voor de drums, voor de piano’s etc. Bij het maken van die stem-export is er rekening gehouden met de podcastmaker die bijvoorbeeld geen drums wil laten horen en de bas wat zachter wil kunnen zetten.

Met behulp van stems kun je een muziekstuk echt behoorlijk drastisch veranderen en helemaal naar je hand zetten. Hier een voorbeeld waarin ik met slechts drie van de acht stems een eigen creatie heb gebakken:

Dus ja, het is slim om stems te gebruiken voor de muziek omdat het je veel meer flexibiliteit geeft.

Stockmuziek is muziek die je kunt gebruiken in een podcast zonder dat er nog andere rechten op gelden. Een veel gebruikte service is die van Blue Dot Sessions. Het nadeel hiervan is natuurlijk wel dat deze muziek ook in andere podcasts gebruikt kan worden en dus niet exclusief is.

Een andere populaire service is Epidemic Sound. Deze bibliotheek is minder organisch en minimalistisch van karakter dan Blue Dot Sessions. Het richt zich meer op video en film waar juist minder subtiele muziek vaak ingezet wordt om een groot effect te scoren. Voor een podcast is het vaak beter om iets subtielers te gebruiken en daarom kiezen de meesten, ook ik, voor Blue Dot Sessions.

Wie meer eigenheid wenst kan een muziekmaker exclusieve muziek laten componeren. Ik ben muziekmaker van huis uit, dus voor op maat gemaakte muziek zit je bij mij aan het juiste adres.

Het is niet toegestaan om zonder toestemming muziek in een podcast te gebruiken. Ook een podcastlicentie van Buma/Stemra is hiervoor niet afdoende want zij zijn er alleen voor de componist en de tekstdichter. Op muziek gelden er ook nog opnamerechten.

Kortom: gebruik nooit muziek van anderen tenzij je in het bezit bent van alle licenties.

Gelukkig zijn er een paar uitzonderingen:

• Stockmuziek – muziek die niet is ondergebracht bij Buma/Stemra (of een internationale tegenhanger) en geen opnamerechten bevat. Een aanrader voor dit type muziek is Blue Dot Sessions.
• Citaatrecht – het is toegestaan om te citeren uit andere bronnen en hiervoor is in Nederland geen toestemming nodig. Echter, menig uploadfilter zal, wanneer het de muziek herkent, de podcast blokkeren. Soms gebeurt dat pas als de podcast al een tijdje online staat. Vaak kun je daar bezwaar tegen maken (“ik beroep mij op het Nederlands citaatrecht!”). Mijn ervaring is dat muziekfragmenten die maximaal 30 seconden duren meestal ongemoeid blijven.
• Maatwerkmuziek – laat muziek componeren die alleen voor jouw podcast bedoeld is. Dit lever ik zelf ook als dienst.

De tijdsduur van podcasts onderling verschilt enorm. Vaak is het wel zo dat de meeste podcasts ongeveer dezelfde lengte per aflevering aanhouden zodat terugkerende luisteraars weten waar ze aan toe zijn. Sommige makers zijn daar heel rigide in en maken alle aflevering precies even lang. Anderen variëren daar juist wat meer in, simpelweg omdat ze het verhaal niet elke keer in exact dezelfde tijd ingebakerd krijgen.

Bij radio en televisie ben je afhankelijk van het tijdslot tot de reclame, bij podcasts heb je dat probleem niet, pak die vrijheid dan ook zou ik zeggen.

Ik doe het zelf vooral op gevoel. Maar moet dan wel eerst een beeld (pardon my Dutch) hebben van het complete verhaal voordat ik precies kan inschatten in hoeveel delen het op te delen is. Dit opdelen geeft structuur aan het verhaal, als een boek dat uit verschillende hoofdstukken bestaat.

Hou de aflevering zo compact mogelijk en kies voor niet teveel afleveringen. Het is beter om het publiek te laten snakken naar meer (we want more!) dan dat men jouw teveel opgerekte podcast afzet.

Het kenmerk van een goed verhaal is dat het om een serie van gebeurtenissen gaat waarvan de luisteraar wil weten waar die toe leiden. Een goed verhaal maakt de luisteraar dus nieuwsgierig.

Er wordt een vraag gecreëerd in het hoofd van de luisteraar:

• hoe loopt dit af?
• waarom gedraagt deze persoon zich zo?
• wie is de schuldige?
• etcetera

Het populaire true-crime genre draait om een hele simpele vraag: wie heeft het gedaan? Vaak kun je het antwoord in één zin vatten maar dat is niet handig want dan zijn we in 15 seconden klaar met onze podcast.

Dus wat doet je als podcastmaker? Je introduceert telkens weer een nieuwe gebeurtenis in het verhaal waarvan de luisteraar wil weten waar dat toe leidt en zodoende hou je het verhaal gaande.

Af en toe bied je de luisteraar een moment van reflectie. Wat heeft dit allemaal te betekenen? Maar het belangrijkste is dat je de luisteraar nieuwsgierig houdt naar hoe het verhaal zich ontplooit.

Wie de creatieve supervisie over een podcast voert kan zich het beste regisseur noemen want dit is de gebruikelijke term die de NPO, de omroepen en producenten hanteren.

Er is niets mis met jezelf podcastmaker te noemen, maar vaak is het wel beter om daarnaast jouw specifieke rol(len) te benoemen. Zoals die van regisseur, editor, redacteur enzovoorts.

Als je het geluid van een rijdende auto hoort dan is het dubbel om te zeggen “we zitten in de auto” want de luisteraar zal dat (onbewust) direct begrijpen als ‘ie dat geluid hoort. Je kunt beter zeggen waar je naartoe rijdt, of wat het plan is.

Achtergrondgeluiden zorgen voor een bijzondere aanvulling op dat wat er gezegd wordt. Ze vervullen een onzichtbare rol die als functie heeft om de luisteraar duidelijk te maken wat er gebeurt, waar we zijn, zonder dat dit in woorden uitgelegd hoeft te worden.

Zodoende worden achtergrondgeluiden een onderdeel van het verhaal, niet in woorden, maar in gevoel.

In een podcast komen meestal meerdere personen aan het woord die op verschillende momenten zijn geïnterviewd. En vaak maken we ook gebruik van bronnen van derden, audio-opnames van radio of televisie, die je als een los citaat kunt gebruiken. De truc daarbij is om deze opnames zo te vlechten dat ze een soepel lopend verhaal gaan vormen. Dat ze elkaar als het ware aanvullen. Hiermee wordt een saaie vertelling juist een intrigerende vertelling.

Dankzij moderne software is het vrij eenvoudig om achtergrondruis uit een opname te verwijderen. En ook stemmen die zijn opgenomen in moderne huiskamers en kantoorruimtes met veel gladde wanden en vloeren (ook wel room echo genoemd) kunnen een opfrisbeurt krijgen en klinken alsof ze uit een ‘droge’ studio komen.

Toch adviseer ik altijd om zo goed mogelijk op te nemen. Dan kom je achteraf niet voor verrassingen te staan. Dus zoek een ruimte op waar het niet galmt en gebruik goede microfoons met plop- en windfilters. Wind is overigens een factor, met name in de buitenlucht, die een opname echt kan ruïneren. Zelfs moderne AI-software kan daar geen chocola van kan maken.

Een sounddesigner creëert en manipuleert audio op zo’n manier dat het beter klinkt, een nieuwe functie krijgt of een specifiek klankgevoel teweegbrengt.

Dat klinkt complex, maar met deze voorbeelden wordt het denk ik een stuk eenvoudiger:

Neem bijvoorbeeld een scene die opgenomen is op straat. Ik wil als editor in de opname knippen net wanneer er een fietser voorbijrijdt. Door de knip hoor ik het geluid van de fietser plotseling wegvallen. Dit kan ik oplossen door bijvoorbeeld een losse opname van een fietser toe te voegen op het moment van de knip, of de overgang te verbloemen door iets meer verkeer op de achtergrond te laten horen waardoor het wegvallen van die ene fietser niet opvalt. Zonder dat de luisteraar dit doorheeft.

Soms is het nodig om met een voice-over een aanvulling te geven op een interview/reportage. Neem bijvoorbeeld een voetbalwedstrijd waarbij we de verslagever horen praten met luid gejoel op de achtergrond. Als sounddesigner kan ik het geluid van applaus de scene verlengen waardoor de voice-over ruimte krijgt om te spreken terwijl de luisteraar het gevoel heeft dat we in het stadion blijven.

En stel dat we tijdens het gesprek van de verslagever in het stadion naar de kleedkamer van het voetbalteam moeten ‘schakelen’, een sounddesigner kan die overgang heel vloeiend maken.

Een sounddesigner zal ook de muziek zo manipuleren dat deze optimaal samenvalt met de andere audiolagen en mee gaat in de dynamiek van het verhaal. Ook is de sounddesigner in staat om met behulp van geluidseffecten een specifieke sfeer of geluidseffect op te bouwen.

Ik noem mijn vak als sounddesigner soms gekscherend kleien met audio, want zo voelt dat ook echt.