Zijn wij nog wel in staat om autonoom te denken in tijden dat we overvoerd worden met meningen van anderen? We worden beïnvloed door die meningen en beperkt in onze bewegingsvrijheid om te kunnen zeggen wat we willen zeggen. Met name op social media wordt er al gauw met modder gegooid als de mening van de ander afwijkt van de norm van de groep/bubbel. Zolang men binnen de bubbel blijft is er niets aan de hand maar één stap daarbuiten en er wordt gegooid met de grootst mogelijke krachttermen.
Je kunt je afvragen of je vandaag de dag nog een afwijkende mening mag hebben. De discussies gaan niet over het beargumenteren van de eigen mening maar hebben altijd een ethisch karakter: of men deugt of niet.
Iedereen heeft weleens zijn dag niet. En iedereen stelt zijn mening continu bij. Toch wordt er regelmatig een tweet uit de kast gehaald van iemand die al jaren oud is. Alsof die ene tweet zijn hele persona duidt. Pure simplificatie.
Je kunt het braafste jongetje van de klas zijn. Je bent poeslief maar maakt op een dag een grapje dat serieus genomen wordt. De sociale verkettering die daarop volgt is puur pestgedrag. Maar een grap is geen politiek statement, is geen veroordeling, een grap is juist niet serieus te nemen.
Wie zich gekwetst voelt door een grap mist zelfspot. Het ontbreekt daaraan tegenwoordig. Vrijwel iedereen loopt op eieren om de ander maar niet te kwetsen. Daar krijg je hele laffe schijnheilige humor van. Het maakt ons onvrij. De angst om ergens iets van te vinden, om een mening te vormen en dat te uiten.
Het is een kwestie van narcisme dat vandaag de dag een ernstig probleem aan het worden is. Alles wordt gezien als een persoonlijke aanval, of een aanval op de groep. Dat groepsdenken, dat is een absurd idee. We moeten af van het groepsdenken, de consensus die voor een hele groep zou gelden. Wat totale onzin is. Of het nu over pigment, seksuele voorkeur of wat dan ook gaat.
En laat ik de kunst niet vergeten. Kunst die puur bevestigt, pleasing is, daar is geen reet aan. Kunst moet een deur openen naar het onbekende, moet schuren, moet je ongemakkelijk maken. Maar wat doet men tegenwoordig? Men wil behagen. Vrijwel alle kunst is daarom tegenwoordig politiek van aard. Je ziet het aan het programma Mondo van de VPRO dat zeer politiek getint is en waarin stelling wordt genomen in kwesties. Het gaat om het veroordelen van zaken. Goeie kunst is echter niet objectief maar subjectief. Goeie kunst is niet de waarheid maar confronteert je met de waarheid. Goeie kunst kan heel fout zijn. Omdat kunst het domein van de fantasie is, omdat het daar kan en mag om dingen te doen, te schrijven, te verbeelden die in het ware leven niet kunnen. Omdat kunst niet het werkelijke leven is. Daarom is humor ook kunst. Het is het domein van de fantasie en moet vrij zijn van veroordelingen.
Een land die kunstenaars of grappenmakers gevangenzet is een onvrij land, toch riekt de sociale veroordeling van kunstenaars en grappenmakers vandaag de dag daar sterk naar.
Het doet mij denken aan vroeger, toen ik nog met pa en ma meeging naar de kerk. Elke preek die ik moest aanhoren, het ging altijd over goed en kwaad. Alsof je slechts twee kampen had. En ik hoorde Henk Binnendijk op tv het boetekleed telkens weer aantrekken, ach, ach, ach, wat was hij een toch een zondaar.
Menig gelovige heeft een heel zwart en somber zelfbeeld. Alsof wij allen zondaars zouden zijn. Ik groeide op met het idee dat het hier op aarde niet de bedoeling is om zoveel mogelijk lol te gaan hebben, want dat komt pas in het hiernamaals. Toch is elke begrafenis van elke gelovige geen feestje. Heel hypocriet heb ik dat altijd gevonden. Practice what you preach!
Gelovigen oordelen en veroordelen alles en iedereen maar vooral ook zichzelf. In mijn jeugd heb ik afstand genomen van deze gekkigheid. Ik wil me verre houden van doorgeslagen ethische vraagstukken en dito veroordeling. Ik wil vrij, zelfstandig, kunnen denken.
Je ziet het ook tijdens deze coronacrisis. Wie geen expert is mag geen eigen mening vormen en uiten. Maar als we in deze wereld alleen maar een discussie tussen deskundigen zouden mogen hebben dan wordt het een saaie boel. Je hebt dwarsdenkers nodig. Mensen die de consensus durven aan te vallen. Rebellen en dwarsdenkers was nota bene het thema van de afgelopen Boekenweek. Maar tegelijkertijd is het een typering die vandaag de dag juist niet getolereerd wordt.
Er zijn nauwelijks nog rebellen. Mensen die Albert Camus typeerde als mensen die liever staand sterven dan kruipend door het leven te moeten gaan. Door de enorme groepsdruk, met name op social media, durven mensen zich niet uit te spreken. Velen spreek ik offline over zaken waarover zij zich online niet durven te uiten. Men is daar zwaar gefrustreerd over, logisch want het is een vorm van onderdrukking en zelfkastijding. En het laat ons zien in wat voor onvrije wereld wij leven.
Je zou ook kunnen zeggen dat zij die zich niet uitspreken de schijn ophouden, acteurs zijn geworden van hun eigen leven. En dit is precies wat de machthebbers goed uitkomt. Zij kunnen het volk in een bubbel precies laten zeggen (en denken!) wat zij willen. De bubbel, de groep, wordt gehanteerd als een wet, een checklist, een soort… geloof!
Het alternatief is echter het meest avant-garde, opwindende, vernieuwende, punk, tegendraadse, kunstzinnige, dat je kunt verzinnen: je voelt je vrij om te zeggen wat je te zeggen hebt. Een vorm van zelfliefde, koester het!
Omdat jij geen zondaar bent.
Geef een reactie