Mastering interview voor MusicMaker

Maarten Rischen van het muziekblad MusicMaker mailde mij gisteren een aantal vragen over het onderwerp mastering. Hieronder mijn antwoorden. Het zal waarschijnlijk in de volgende editie opgenomen worden, met – neem ik aan – ook antwoorden van andere mastering-deskundigen.

Even voor de lezers die onbekend zijn met de term mastering, een quote uit de Mastering-wiki:

Mastering is het afwerken van een (geluids)mix naar een constante totaalklank. Hierbij wordt de verhouding tussen alle frequenties bekeken en met een equalizer aangepast. Verder wordt er met een compressor en een limiter voor gezorgd dat het harder gaat klinken en zachte gedeelten dus niet wegvallen. Tot slot wordt de mix geschikt gemaakt om overal gedraaid te worden. Als de mastering goed gelukt is, klinkt de cd net als andere professionele cd’s. Zo niet, dan kan de cd op de ene plek bijvoorbeeld veel minder goed klinken dan ergens anders.

Wat doet een goede masteraar beter dan de gemiddelde eigenaar van een set speakers en wat plugins?

In principe is iedereen met goeie speakers en goeie oren in staat om te masteren. Toch is het niet voor iedereen weggelegd. Een masteraar weet wat goed klinkt, kent referentie-producties en hoort snel wat er ‘fout’ zit in het geluid. Dus hanteert een masteraar een soort kwaliteits-norm om ervoor te zorgen dat jouw muziek goed klinkt op diverse systemen, van een eenvoudige radio tot een dure hifi-set.

Wat is een goede master, wat is hier aan apparatuur voor nodig (of vooral goede oren)?

Een goeie master is een productie die op alle systemen, van een goedkope radio of TV tot een dure hifi-set goed klinkt. Een slechte installatie zal natuurlijk alle producties slecht laten klinken, maar bij een goeie master valt de schade dan nog enigszins mee.

Voor een optimaal geluid moet de masteraar zoeken naar een ‘open’ geluid. Een geluid waarin het middengebied heel verstaanbaar is, waarin de zang duidelijk naar voren komt en waarin de instrumenten elkaar niet in de weg zitten. Een mastering engineer maakt het geluid vrij, zodat het los komt te staan van de speakers. Je zou kunnen zeggen dat een mastering engineer aan een 2D-geluid een derde dimensie toevoegt; diepte. Met name het middengebied is hierbij van het grootste belang want dit is het gebied waar onze oren het gevoeligst voor zijn. Het is ook het gebied waar alle instrumenten samenvallen en het al snel een brei wordt. Door bij een ‘probleem-productie’ dit middengebied aan te passen kan de muziek lekkerder in het gehoor komen te liggen en zullen alle instrumenten beter waarneembaar zijn. Op die manier klinkt de muziek levendig en dynamisch.

Speakers in een mooie droge ruimte zijn erg van belang. Maar je zult deze speakers echt moeten kennen. In 1 seconde moet je kunnen horen wat er fout aan een productie is. De speakers moeten heel gevoelig zijn voor minieme veranderingen in de toonregeling (EQ) en het gebruik van compressie/limiting.

Zacht afluisteren is absoluut een vereiste. Op een hard volume klinkt veel muziek opwindend en hoor je alle instrumenten, maar dat wordt anders als je het volume terugbrengt tot een prettig luister-niveau. Bovendien zal een hard volume je oren even tijdelijk aantasten waardoor alles, ook zachte geluiden, lastiger waarneembaar wordt. Kortom: nooit hard draaien!

Sommige mastering-studio’s gebruiken analoge apparatuur naast digitale apparatuur. Analoog is duur en heeft onderhoud nodig van tijd tot tijd. Digitale apparatuur is handig in gebruik, je kunt tussen-versies saven/opslaan en je kunt alle wijzigingen eenvoudig veranderen of ongedaan maken; total-recall.

Ik gebruik hoofdzakelijk Steinberg Wavelab met de iZotope Ozone plugin. Dit gebruik ik al jaren. Daarnaast gebruik ik een RME Hammerfall geluidskaart met het digiCHECK metering-systeem, een systeem waarbij ik de geluidsterkte en het spectrum van de frequenties perfect mee kan controleren.

Goede oren zijn een vereiste. Je zult in staat moeten zijn om kleine details te kunnen waarnemen. Je zult het verschil tussen sample-rates, verschillen tussen compressie-technieken (mp3-compressie bijvoorbeeld) en dithering-ruis moeten kunnen horen. Die oren in combinatie met precieze kennis van de apparatuur die je gebruikt moeten je in staat stellen om de veranderingen te kunnen doorvoeren om een productie beter te laten klinken.

Hoe groot zou het deel van het budget dat bands uittrekken voor de master moeten zijn?

Percentages zijn lastig te geven, maar je kunt wel het beste rekening houden met minimaal 1 dag werk voor een heel album. De kosten komen dan al snel op 600 euro uit (ex.BTW) of meer voor een heel album. Niet alle producties kosten evenveel tijd. Een lastige productie, met een slechte mix, kan 2 dagen werk kosten.

Online-masteren wordt steeds populairder. Dit kan tijd en geld besparen. Het komt er op neer dat de mastering-engineer online via Internet een mogelijkheid biedt om de bestanden te uploaden voor de klant. Dat is iets wat ik ook aanbied. Bijkomend voordeel is ook dat de klant op zijn of haar systeem kan luisteren zonder daarvoor naar een studio te hoeven komen waarvan hij/zij de afluistering/speakers niet kent. Ook internationaal zijn er hierdoor goeie mogelijkheden om samen te werken.

Wat zijn veelgemaakte fouten?

Teveel willen doen; teveel aan knoppen willen draaien. Iets wat goed klinkt is goed. Niets doen is dan het enige wat je kunt doen. Of hooguit een kleine aanpassing in het volume tussen de tracks onderling.

Ook vind ik het een fout om muziek te hard te laten klinken. Iets wat veel mastering engineers tegenwoordig vaak doen. Dat is al geruime tijd aan de orde en producties gaan bijna elk jaar weer harder klinken dan het voorafgaande jaar (zie voor een eenvoudige video en uitleg: het-gevecht-om-harder). Er is dan sprake van minder dynamiek want de zachte momenten worden bijna net zo hard als de harde momenten. Dat klinkt voor geen meter. Bovendien is het zo dat MP3-compressie, radio-compressie en eenvoudige geluidsinstallaties helemaal over de zeik gaan zodra een productie te hard klinkt. Daarnaast is het zo dat als je het geluidsvolume van deze harde productie terugbrengt op het niveau van een dynamische-productie het je zal opvallen dat de harde producties heel slecht klinken: geen dynamiek, slechte verstaanbaarheid en geen definitie tussen de instrumenten.

Niet alle plugins klinken goed. Je zult een aantal moeten uitproberen voordat je iets vindt wat bevalt. Met name veel toonregelingen (EQ) zorgen snel voor fase-fouten in het geluid waardoor het geluid ondefinieerbaar wordt en er rare bijgeluiden optreden in het frequentie-spectrum.

Het meest optimaal is een goeie eindmix waar weinig aan hoeft te gebeuren. Let wel: voor een slechte mix is mastering slechts een lapmiddel, geen wondermiddel. Dus als je heel veel moet aanpassen in de toonregeling dan kom je al snel in de problemen, waardoor bijvoorbeeld de natuurlijkheid verloren gaat. Door te extreem van toonregeling gebruik te maken kun je elke goeie mix slecht laten klinken. Kortom: less is more. Een minime aanpassing in het middengebied kan al voldoende zijn, dus laat het dan zo.

Ook is een veelgemaakte fout om de mix heel erg te compressen, dus voordat het aangeleverd wordt aan de mastering engineer. Sommige mixen die ik hoor zijn van teveel compressie voorzien en dat is iets waar je maar weinig iets aan kunt veranderen.

Neem voldoende rust. Je oren zijn het belangrijkste en die worden na verloop van tijd moe. Een kleine verkoudheid en het schiet niet op: al snel draai er dan frequenties bij die je oren door de verkoudheid op de achtergrond drukken. Een lastig punt wellicht maar zodra je referentie-muziek niet meer optimaal kunt beluisteren heeft het geen zin om een mastering-klus uit te voeren. Fysiek moet je dus ontspannen zijn.

De positie en de afstand tot je speakers is erg belangrijk. Verdraai je je oren ten opzichte van je speakers en je zult al snel een verschil horen. Ook hierbij is referentie muziek van belang om te kunnen constateren wat de verschillen zijn.

Update: Interview was gisteren, dus tekst aangepast; vandaag is gisteren geworden :)