EQ/toonregeling is een godsgeschenk. Je kunt er muziek en geluid mee redden. Opnames die verschrikkelijk, zeg maar gewoon kut klinken kun je ermee beter laten klinken. Je draait het penetrante hoog uit een snerpende gitaar weg, je onderdrukt het gedreun in het laag, of voegt het juist toe, hoe dan ook: zonder toonregeling zijn we nergens.
En laten we de mensen met een gehoorapparaat ook niet vergeten. Het is de op hun gehoor afgestemde toonregeling die hen hun (vaak slechts voor een deel) gehoor teruggeeft.
Mijn bek viel open
Al jaren is er veel discussie onder geluidsjongetjes en -meisjes over wat de beste EQ is. De Pultec (peperduur) wordt vaak aangehaald. Je hebt de discussie lineaire fase versus minimale fase. En dan is er nog de stelling ‘All Digital Parametric EQ’s are the same’ (zie ericbeam.com/?p=361).
Onlangs stuitte ik op een gemodelleerde versie van de Mäag EQ. Ik was niet bekend met het concept en besloot de RE3Q Six-band Equalizer in Reason uit te proberen. Het is een softwarematige versie die ontwikkeld is door het Russische bedrijf Red Rock Sound.
Mijn bek viel open. Wat ik hoorde was de meest natuurlijk klinkende EQ evah! Wat een godsgeschenk! 10 rondjes rond de kerk! De problemen die de meeste EQ’s kenmerken, diepe stinkende fase ellende, blijft hier geheel achterwege. What the fuck, hoe ken dat nou!?!?!
Het probleem met fase
Een van de problemen van EQ is dat je al snel tegen fase problemen aanloopt. Een parametrisch EQ genereert fase die tegengesteld is aan het frequentiegebied dat je boost of cut. Dit noemen we minimale fase. Dus wat je erbij of afdraait krijg je er in tegengestelde fase bij. Als cadeautje, een artefact. Ronduit kut dus.
Het antwoord op die fase ellende is de lineaire fase EQ die geen tegengestelde werking in fase genereert. Maar ook lineaire fase EQ is niet zaligmakend omdat ook daar een paar nadelen aan kleven. In onderstaande video wordt het verschil tussen de 2 vlekkeloos uitgelegd.
Bovenstaande video bevestigd bovendien opnieuw dat een EQ die de meeste computerkracht vergt niet de best klinkende hoeft te zijn. De meeste prutsers maken die denkfout door telkens maar in het trucje ‘hoger cijfertje = beter’ te trappen. Je ziet het bij samplerate en bitrate discussies ook altijd flink wortelschieten. De meeste mensen kunnen niet luisteren maar luisteren met hun ogen en hersenen.
De magie van Mäag
Mäag heeft een geheel nieuw concept verzonnen. Een concept dat, hoewel ik het niet volledig kan doorzien (het is te nieuw voor mij), gebaseerd is op een aantal bandpass filters die via verschillende vaste frequentiebanden elkaar overlappen. Het resultaat is verbluffend: niet of nauwelijks fase problemen.
Met name bij stemmen komt die magie eruit. Een stem met fase problemen herken ik snel. Ik hoor het continu. En ja, ook ik ben vele malen de mist in gegaan afgelopen jaren. Kwestie van verkeerde microfoons gebruiken, verkeerd gepositioneerd en voorzien van verkeerde EQ. Wat je vervolgens krijgt te horen is een stem met fase ellende. En ook vaak: peak resonanties op bepaalde frequenties.
Soms hoor ik het al aan een zuchtje in de stem: fase ellende. Ademhalen dat klinkt alsof men ff in een PVC-buis een slok adem neemt. En vaak hoor ik stemmen die door verkeerde EQ het nasale geluid een boost geven. Comb filtering en dat soort ellende. Om kort te gaan: stemmen die onnatuurlijk, niet ‘open’ klinken.
Hetzelfde kun je als je een getraind gehoor hebt waarnemen in andere, met name akoestische instrumenten. Zo kan het resoneren van de snaren in een piano door verkeerd EQ gebruik ook onnatuurlijk gaan klinken. Of een cello of viool die door verkeerd EQ gebruik bijna gaan klinken alsof ze door een phaser gehaald zijn.
Het goed inzetten van EQ heeft mij vele jaren gekost. Het doel is, zeker bij spraak en zang, dat het geheel heel natuurlijk klinkt. Hierdoor neemt de verstaanbaarheid toe. Kortom: het versterken van de stem met een microfoon, het veranderen van de karakteristiek middels EQ en het toepassen van compressie, het is een ware kunstvorm.
Fabrikanten van gehoorapparaten opgelet!
Mijn hoop is dat ook fabrikanten van gehoorapparaten deze techniek gaan inzetten. Veel slechthorende krijgen nu apparaten voorgeschreven met daarin naar mijn idee een slechte EQ. Simpelweg omdat menig slechthorende bij mij vaak klaagt over de slechte klank van het apparaat. Sommige tonen worden op het irritante af versterkt, terwijl dat in andere situaties weer nodig blijkt om elkaar wel te verstaan. Dat is vreemd! Want wie bepaalde frequenties mist heeft simpelweg een boost op die frequentie nodig. Zo simpel is dat. Probleem is alleen: doe je dat met de verkeerde EQ dan resulteert die boost niet alleen in een fasedraaiing in hetzelfde gebied maar kan het ook een resonantie in het hetzelfde frequentiegebied tot gevolg hebben die onder bepaalde omstandigheden hoogt irritant gaat klinken. Wat nu als je zo’n Mäag EQ in een gehoorapparaat zou stoppen? Zou dit niet het einde zijn?
Heerlijk klinkend geluid for the win!
Update: de begrippen minimale fase en lineaire fase waren omgedraaid. Is nu gecorrigeerd.
Geef een reactie