Spraak zonder compressie klinkt vaak te dynamisch, de verschillen tussen harde en zachte geluidsignalen zijn te groot. Een compressor kan deze dynamiek verkleinen zodat de audio rustiger wordt om naar te luisteren. De spraak wordt er beter verstaanbaar door.
Onze oren compressen overigens ook. Als we onze speakers of hoofdtelefoon op een hard geluidsniveau afstellen, lijken de verschillen tussen harde en zachte signalen kleiner dan wanneer we ze op een zacht geluidsniveau afstellen. Dit lijkt op het effect van een compressor.
In onderstaand artikel zal ik uitleggen hoe een compressor werkt. Hoe je deze het beste kunt afstellen. Ik zal wat geluidsvoorbeelden geven en ik zal een aanbeveling doen voor een hele goeie gratis compressor plugin.
Hoe werkt een compressor?
Een compressor is een dynamisch effect. Het verzwakt het geluidssignaal dat over een bepaalde drempel (threshold) heen gaat. Stel je hebt de threshold op -10 dB afgesteld. Als de compressor vervolgens een geluidssignaal binnenkrijgt dat harder is dan -10 dB dan zal het dit signaal gaan verzwakken, minder luid maken in volume. De factor waarmee verzwakt wordt noemen we de ratio. Een ratio 2:1 betekent dat het niveau boven de threshold gehalveerd zal worden. Stel ons signaal bevat een peak op -4 dB, dus 6 dB te hoog, het signaal zal door de compressor met 3 dB (halvering) verzwakt worden en de peak zal nu op -7 dB ipv -10 dB komen te liggen.
De meeste compressors bieden verschillende ratio’s. Hoe hoger de ratio, des te groter het verzwakken van de peak. Zo zorgt de ratio 5:1 voor het terugbrengen van het signaal dat boven de threshold komt tot eenvijfde in luidheid. Sommige compressors bieden de ratio inf:1, dit wil zeggen: infinite, oneindig. Deze ratio zorgt ervoor dat elke signaal boven de threshold met evenredige hoeveelheid zal worden verkleind. We noemen dit een Limiter. Dit vraagt om een apart artikel dat ik binnenkort zal schrijven.
Het effect van compressie, bepaald door de ratio, wordt groter naar mate de peaks luider zijn. Bij een ratio van 2:1 resulteert 1 dB die over de threshold heengaat in slechts een halve dB aan verzwakking. Maar stel nu dat dit niet 1 dB maar 10 dB is dan komt de verzwakking neer op 5 dB. De compressor zal dus hoorbaar meer gaan verzwakken als de threshold zwaarder overschreden wordt. Zodoende noemen we een compressor een dynamisch effect. Het effect van een compressor kun je soms herkennen aan het pompende effect dat het veroorzaakt, een soort zuchtend geluidsignaal creëert.
Bijsluiter: er bestaan ook exotische upwards compressors. Je zult die zeer waarschijnlijk nooit gebruiken. Dus laat ik deze in dit artikel ook achterwege.
Het gemiddelde signaal wordt luider
Een compressor verzwakt het signaal door de peaks te compressen. Hierdoor wordt het signaal dus zachter. Dit noemen we Gain Reduction wat op de meter van een compressor meestal wordt aan gegeven (GR). Dit slaat dus op de volume vermindering die door de compressor veroorzaakt wordt. Maar omdat de compressor de dynamiek kleiner maakt, de peaks worden immers afgezwakt, kun je het volume na de compressor iets harder zetten omdat je meer headroom voor de afgezwakte peaks hebt. Bijkomstig nadeel kan wel zijn dat je meer ruis gaat horen omdat de ruis door het volume te verhogen duidelijker hoorbaar wordt.
Attack en release
Op de meeste compressors kun je ook instellen hoe snel de compressor moet optreden wanneer de threshold overschreden wordt. Dit duiden we aan met attack. Een hogere attack zorgt ervoor dat de compressor traag reageert wanneer peaks de threshold overschrijven. Vaak levert dit een wat rustiger geluid op, de echt snelle peaks zijn vaak namelijk niet zo belangrijk omdat ze vaak heel kortstondig zijn.
De tijd dat de compressor het geluidssignaal verzwakt zodra het boven de threshold komt is vaak in te stellen via een release knop/parameter. Bij een langere release, een hogere waarde, zal het signaal langer verzwakt blijven in volume. Zet je de release op een hele lage waarde dan zal de volume verzwakking juist heel snel zijn, wat een wat onrustig geluid kan opleveren.
De Knee factor
Veel compressors bieden de optie van een Soft Knee. Wanneer een signaal boven de threshold uitkomt zal de compressor gaan compressen. Bijna als een soort lichtschakelaar: of de compressor laat het geluid ongemoeid, of de compressor gaat compressen. Erg zwart/wit dus. Soft Knee maakt die overgang want rustiger zodat geluid dat slechts een beetje over de threshold gaat niet gelijk drastisch gecomprest wordt.
Voor een wat rustiger klinkende compressie, eentje die minder opvalt, schakel je dus de Soft Knee juist in als jouw compressor die optie biedt.
RMS versus Peak
Sommige compressors bieden de mogelijkheid om op basis van RMS (de gemiddelde geluidsdruk) het signaal te compressen. Dit kan een rustiger klinkende compressie opleveren omdat het niet op de veelal grillige peaks reageert maar op het veel rustiger RMS-signaal.
Voor een wat rustiger klinkende compressie kies je liever voor RMS ipv voor Peak.
In de praktijk: hoe compress je een voice-over?
Er zijn veel verschillende soorten compressors. Ze klinken zeker niet allemaal hetzelfde ook al bieden ze wel dezelfde opties. Daarom mijn tip voor de nerds: probeer verschillende compressors uit en ga lekker pielen en luister naar wat je het beste vindt klinken. Compressors dienen soms ook verschillende doelen. De ene compressor kan bijvoorbeeld handig zijn voor een voice-over en juist niet geschikt voor wat ik grillige audio noem.
Of hou het simpel en volg mijn advies op. De Duitse firma Klanghelm levert de uitstekende MJUC jr. compressor plugin. Deze is gratis en werkt super simpel:
https://klanghelm.com/contents/products/MJUCjr/MJUCjr.php
Zet hem op standje FAST en stel de COMPRESS naar smaak af en je kunt er prima een voice-over mee compressen. Voor een voice-over mag je best veel compressie gebruiken, als de meter rond de -10 dB zit kan dat juist erg lekker zijn, het geeft een soort druk aan het geluid dat prettig werkt voor een voice-over.
Wil je een andere compressor gebruiken dan zou ik uitgaan van een Ratio van 4:1 en een snelle attack en release gebruiken. Een compressor op een voice-over mag je best “horen”. Kies voor Peak ipv RMS.
Luistervoorbeeld: voice-over
Ik heb een korte paragraaf van Historiek ingesproken met mijn Joemeek JM47 condensator microfoon. Zonder compressor klinkt dat zo:
En met de Klanghelm MJUC jr. op standje Fast klinkt dat zo:
Je kunt goed horen dat de versie met compressie niet schommelt qua volumeverschillen. Met name ook als je er achtergrondgeluiden, muziek, of sounddesign aan zou toevoegen, blijft de stem toch heel duidelijk hoorbaar en valt deze nergens weg.
NOOT: Voor beide voorbeelden werd de true-peak genormaliseerd op -1 dB.
In de praktijk: een compressor voor grillige audio
Stel je maakt op lokatie met een handrecorder en ingebouwde microfoons opnames. Deze opnames zullen vaak veel omgevingsgeluid bevatten, een galmende huiskamer, verkeer van op straat enz. Deze opnames zijn vaak weinig uitgebalanceerd, de stemmen klinken vaak niet constant qua luidheid en er zullen veel onverwachte pieken in het signaal zitten.
Voor deze grillige audio, die dus erg levendig en dynamisch is, heb je juist een rustige, bijna onhoorbare compressor nodig om de boel te temmen.
Ook hiervoor is de eerder genoemde gratis MJUC jr. prima te gebruiken. Zet ‘m op de stand SLOW en je kunt hem inzetten op grillig en lastig materiaal.
Wil je een andere compressor gebruiken dan zou ik uitgaan van een Ratio van 2:1 of lager en een trage Attack en Release gebruiken. De truc is dat je deze compressor juist niet gaat “horen”. Kies dus voor RMS ipv Peak als het kan.
Luistervoorbeeld: grillige audio
Een kort fragment uit een interview dat ik met Henny Vrienten deed (zie serie Maternité van VERVORMER), zonder compressor:
En nu dat fragment voorzien van de Klanghelm MJUC jr. op standje Slow:
Het zal je opvallen dat het fragment met de compressor heel natuurlijk klinkt maar vanwege het omlaag brengen van de peak juist veel constanter in luidheid is. Het fragment met MJUC jr. klinkt ook luider omdat de peak genormaliseerd is op -1 dB waardoor het fragment als geheel dus harder gezet kon worden.
NOOT: Voor beide voorbeelden werd de true-peak genormaliseerd op -1 dB.
Oefening baart kunst
Het is een behoorlijke uitdaging om stemmen in een podcast niet teveel in volume te laten schommelen zodat het allemaal optimaal verstaanbaar is voor de luisteraar. Het geheel moet wat mij betreft levendig klinken, naturel, ook al gebruik je hier en daar misschien behoorlijk veel compressie. De uitzondering op die regel vormt wat mij betreft de voice-over. Deze mag juist “radio-achtig” klinken met de bekende over-the-top compressie. Hierdoor krijg je een mooi contrast tussen deze guide en de andere stemmen.
Misschien lijkt het simpel, het is het niet. Je moet er een soort gevoel voor ontwikkelen. Kwestie van veel doen, fouten maken en ervan leren. En goed blijven luisteren, ook naar de kritiek en opmerkingen van anderen.
Mocht je er zelf niet uitkomen of er geen zin in hebben, ik ben voor dit soort klussen in te huren.
Geef een reactie