Ontdekt

Connie Palmen won in 2016 de Libris Literatuur Prijs voor haar boek Jij zegt het. Voor VPRO Nooit Meer Slapen sprak Ester Naomi Perquin met haar. Een memorabel gesprek dat me was bijgebleven. Gisteren beluisterde ik het opnieuw en werd weer geraakt, ondermeer vanwege de volgende passage:

Als de waarheid niet bekend is, dan begint fictie. Al die romans die vandaag genomineerd zijn, zijn allemaal een ode aan dat de verbeelding begint omdat de waarheid niet bekend is.

Wij zijn geen rechtscollege. We zeggen niet: “Die heeft het gedaan en die heeft het gedaan. De Islamieten zijn schuldig, of nee de Joden.” Nee, wij weten het niet. Daar begint de literatuur. Daar begint het hele onderzoeksterrein van de literatuur. Wij kennen de waarheid niet. Wij weten het niet.

(…)

In die grote leegte van het niet weten begint de literatuur. Dat is waarom ik literatuur maak, om in die grote leegte van het ontbreken van de waarheid een verhaal te vertellen. De wereld draait om verhalen.

We weten het gewoon niet. Punt.

Waarop Ester Naomi zegt: “Het is onmogelijk om nu niet een beetje verliefd op je te worden en dat leidt heel erg af…”

Prachtig. In de literatuur wordt de waarheid ontdekt. Of misschien beter gezegd: een waarheid. Want in de literatuur gelden meerdere waarheden en zijn ze allemaal even zo waar. Samen omvatten ze het grenzeloze universum van de fantasie.

De waarheid koesteren impliceert dat wij de fantasie ook koesteren. Het maakt kunst tot iets dat van essentieel belang is voor ons leven, omdat het voor ons waarheden schept.

Ik wil hier nog iets aan toevoegen. Één woord. Ik trof het aan in het boek De zin van het leven, een boek van Rick de Leeuw aan de hand van interviews met 44 eigenzinnige geesten. Wederom citeer ik Connie Palmen:

Schrijven is ontdekken, letterlijk ont-dekken. Dat wat de werkelijkheid bedenkt weghalen. Onthullen. De tegels lichten van het bestaan en zien hoe daaronder de onmacht en het onbegrip, het leed en de woede als wormen krioelen. Die aanblik schrikt mij niet af, ook al is het vaak geen prettig gezicht. Ik kan er soms zelfs blij van worden, om oog in oog te staan met de lelijkheid en het slechte. Want zelfinzicht is zelden aangenaam, maar onvermijdelijk als je het schrijven serieus wilt nemen.

Ontdekt.