Iedereen hergebruikt. Art builds on the past.
Punt is alleen: het mag niet zonder toestemming van de baas.
Kom maar door met die Fair Use!
Van de week las ik een goed stuk op Podnews genaamd How to know when you can depend on ‘fair use’. Het gaat precies over wat ik hierboven noem. Met één belangrijk verschil: dat in dat stuk genoemd wordt dat het wél mag!
In fact, podcasters are employing fair use or fair dealing every day, including with music but also with the many other copyrighted works that occupy the cultural landscape. This includes interviews (your interviewees may own their own statements, even if you record them), background sounds (that loud car radio, those protesters’ chants), ring tones, news reports, text documents (including a lot of government documents, particularly from local and regional governments), home movies and tapes, and so much more. They may not even know they are employing a copyright exception as they do it.
Het klinkt ook zo enorm logisch allemaal ergens. En goed dat men opmerkt dat een interview met een persoon ook niet zonder rechten gepaard gaat. De woorden van de persoon zijn namelijk niet van jou als maker maar van iemand anders. Daarom wordt er bij documentaires altijd met contracten gewerkt. De spreker geeft daarbij toestemming dat zijn of haar woorden in de documentaire gebruikt mogen worden. Wie podcasts maakt zal dit ook moeten doen, zodat je zeker weet dat je de woorden van de ander kunt gebruiken.
De transformatie
Wat wij als audiomakers doen is de audio manipuleren. We transformeren het. In het eerder genoemde stuk wordt het op een fraaie manier verwoord:
That is, if your use is for a different purpose than the market purpose of the original–for instance, you are illustrating a point, or you are comparing different compression algorithms on the same piece of music, or you are doing criticism, or you are making a sound collage–and the amount or nature of your use is appropriate to that new purpose, your use is fair. That goes for all kinds of media (yes, even music), and on all kinds of platforms (yes, the Internet). Such use does not hurt the copyright owner’s market, it encourages the creation of new culture, it permits access to existing culture in order to make new culture.
As a quick-and-dirty measure, ask yourself: Would someone listening to this copyrighted material on my podcast be able to say, “Oh good, now I don’t have to buy that; this is the same thing, only for free”? If they could, definitely get a license. Also, if you are using music as soundtrack or decoration, licensing is probably in the cards, since licensing for soundtrack uses is a common use of copyrighted music. The same logic applies to stock photos and sound effects, which are created to be used in all kinds of situations.
Een prachtige term die exact slaat op dat wat wij podcasters vaak doen: het transformeren van de audio van anderen. Ons doel is vaak een ander doel dan waarvoor het oorspronkelijk bedoeld is. Zelfs wanneer we muziek gebruiken. We laten de muziek misschien niet horen als een soort van wannabe DJ maar voor een speciaal doel. Het krijgt hierdoor een speciale functie.
En is het niet eigenlijk een compliment voor de muzikant of band om in een podcast gedraaid te worden? Gratis reclame, toch? Stel je voor dat een podcaster zegt: “Ik maak deze podcast op een Apple MacBook Pro.” Gaat Apple daarvoor geld vragen? Nee natuurlijk niet! Apple is wel blij met die gratis reclame.
Waarom is het dan zo dat als ik een muziekstuk in mijn podcast draai en ik noem de naam van de maker(s) zij geld willen ontvangen? Een lang en complex verhaal, maar een belangrijk verschil met het noemen van Apple MacBook Pro is dat de problemen niet ontstaan door het benoemen van iets maar door het te laten horen. Als ik roep dat ik Het Land van Vriendschap van Lange Frans een geweldig nummer vind (wat – HELL NO!!! – zeker niet het geval is) dan zal Wappie Frans daar geen enkel probleem mee hebben. Maar een nummer laten horen stuit wel op problemen omdat dit simpelweg niet mag. Zonder toestemming kun je namelijk geen muziek van anderen laten horen.
Het grootste probleem is nog wel: in het Europese auteursrecht bestaat er niet zoiets als Fair Use. Tja…. wij denken vaak dat we het allemaal zo voor elkaar hebben in Nederland/Europa maar op dit vlak is Amerika vooruitstrevender.
De uitzonderingen
Laat mij Ius Mentis citeren:
Wie dus een werk van een ander wil gebruiken zonder toestemming, moet op zoek naar een specifieke uitzondering. De bekendste uitzonderingen zijn citaatrecht, het recht van parodie en de persexceptie.
(…)
Maar wie in andere situaties een werk wil gebruiken, zal héél hard moeten zoeken naar een wettelijke toestemming.
Fair use: de billijke uitzondering in het auteursrecht
De uitzondering zijn dus:
- Citaten: je kunt elke bron gebruiken, ook muziek, als dit een doel dient in je podcast, je het beperkt gebruikt (niet langer dan noodzakelijk) en de bron ervan noemt.
- Parodieën: om een parodie te maken moeten juist elementen uit het origineel worden overgenomen, anders noemen we het geen parodie.
- Nieuwsberichten: feiten zijn niet beschermd, nieuws moet immers juist worden gedeeld. Wel is de creatie beschermd, dus de manier waarop een feit gepresenteerd wordt. Als je dus letterlijk wilt overnemen zul je een beroep moeten doen op het citaatrecht of er anders met je handen vanaf moeten blijven.
Voor al het overige hergebruik heb je dus toestemming nodig. Dit geldt dus bijvoorbeeld voor muziek, of wanneer je een opname van een radioprogramma of een andere podcast hergebruikt.
Ergens is dat wel heel beroerd want Fair- Use is hiervoor nou juist zo goed. Zoals ik al opmerkte: Art builds on the past. Alles is altijd een klein beetje hergebruik. En daarom is het raar dat als ik iets remix, verander, ik dat niet mag doen. Andy Warhol maakte zeedrukken van de Cambell soepblikken en exposeerde dat in de musea. Maar toen ik de witte oortjes van Apple gebruikte in een beeldmerk voor mijn podcast kreeg ik een afwijzing van Apple:
The show is not included in de Apple Podcast Directory. The artwork, metadata, or an episode contain copyrighted content.
Zie Podpraat #88.
Raar zoiets, want oortjes horen bij een podcast. Het is alsof Fender de afbeelding van een Fender gitaar zou verbieden in een hoesfoto van een muziekalbum.
Maar goeds, je doet er niets tegen, copyright is een machtsmiddel.
En die BUMA licentie dan?
Voor wie denkt dat de podcastregeling van Buma/Stemra een afkoopsom is om muziek in je podcast te gebruiken, helaas dat is niet het geval. Buma/Stemra dekt namelijk slechts het deel van de componisten en tekstschrijvers af. Er gelden ook nog andere rechten op muziek.
Aanvulling op podcast regeling Buma/Stemra: er gelden ook andere rechten!
Buma/Stemra heeft een podcastregeling voor de componisten en tekstschrijvers. Maar dit geldt dus niet voor buitenlandse artiesten. Bovendien dekt die regeling slechts de rechten van de compositie en de tekst en niet van de opname. Dat laatste regelt de Sena en ook zij hebben een podcastregeling die met behoorlijk wat mitsen en maren in elkaar steekt.
Vele platenmaatschappij hebben er een handje van een copyright infringement op te werpen op het moment dat men geld ruikt. De claims op YouTube lopen uit de hand. Sommige gitaristen kunnen niet eens een riffje van Led Zeppelin van 1 seconde laten horen willen ze niet het risico lopen de inkomsten van de gehele video af te moeten staan aan het platenlabel.
Nederland is een klein land. Toch moest Michiel Veenstra een podcast afbreken nadat hij een claim van Universal opgelegd kreeg (zie Podpraat #56). Maar waar we vooral rekening mee moeten houden is wat je op YouTube ziet: de platenmaatschappijen wachten af tot bepaalde video’s een succes zijn en slaan dan pas toe. Hetzelfde geldt voor samples in de muziek. Men wacht duimendraaiend even af tot het een hit wordt en klopt dan pas bij de artiesten aan onder het motto van “mag ik ff vangen!”
Maatwerkmuziek
Alle grote podcasts werken met maatwerkmuziek om copyrightclaims te vermijden. Ze geven een componist een opdracht om exclusief voor de podcast muziek te componeren. Dit werk lever ik zelf ook voor podcasts en voor makers van YouTube video’s. Zo componeerde ik bijvoorbeeld de muziek voor deze populaire time-lapse video:
Wat deze makers nodig hebben is een componist die zijn rechten niet achteraf gaat claimen, zelf niet en niet via een auteursorganisatie zoals bijvoorbeeld de Buma.
De commons
Een andere mogelijkheid is om rechtenvrije muziek te gebruiken. Deze muziek is niet uniek, het is tenslotte geen maatwerk, maar de Buma, de Sena of een platenmaatschappij kunnen niets claimen. Wat ook kan is muziek gebruiken die onder een Creative Commons licentie valt. Deze licenties worden onder andere ook op Wikipedia gebruikt. Je kunt deze muziek gebruiken onder bepaalde voorwaarden, zoals bijvoorbeeld:
- je bent verplicht de naam van de maker(s) te noemen
- je mag het werk wel of juist niet herbewerken/veranderen
- je mag het werk wel of juist niet commercieel toepassen
Een goede site voor Creative Commons muziek is het Free Music Archive dat in Nederlandse handen is. Ik ben overigens lid van Creative Commons Nederland en ik heb heel veel muziek beschikbaar gesteld onder Creative Commons licenties.
Zodoende raakte ik in 2007 als componist en sounddesigner betrokken bij de documentaire Flick Radio van Bert Kommerij. Het is de eerste documentaire op televisie die onder een Creative Commons licentie gepubliceerd werd. Alle foto’s die gebruikt zijn in de video vallen onder een Creative Commons licentie. Ook de 5 additionele muziekstukken die we gebruikt hebben vallen onder een Creative Commons licentie. Op deze manier konden wij samen met de commons een productie maken.
Wikipedia is het mooiste voorbeeld van een samenwerking van de commons zonder gesodemieter qua rechten. Maar ook de overheid en de EU zijn grootgebruikers van CC licenties en publiceren daar waar het kan alle stukken onder een CC Zero licentie (zie bijvoorbeeld www.rijksoverheid.nl/copyright). Neem daar als maker een voorbeeld aan en publiceer jouw podcast ook onder een Creative Commons licentie zodat anderen de content op hun manier weer kunnen herbewerken. Creative Commons geeft duidelijkheid middels de licenties daar waar het oude copyright het te baud stelt: alle rechten voorbehouden.
Hardop roepen dat “alle rechten voorbehouden” zijn in een wereld waarin het woord sharing de boventoon voert? Het voelt als erg ouderwets.
Geef een reactie