Mijn tips voor een goeie voice-over

Een voice-over is een gids, het leidt de luisteraar het verhaal door. De voice-over kan mensen introduceren en zaken verduidelijken. Dankzij de voice-over kun je een slordig gevoerd gesprek helemaal opbouwen naar een strak verhaal of een te star interview juist wat opleuken.

Als de montage grotendeels staat

Je kunt pas een goeie voice-over opnemen als de montage grotendeels af is. Alle fragmenten uit de interviews moeten al op de juiste lengte geknipt zijn en in de juiste volgorde staan. Het verhaal moet helemaal rond zijn zodat je alleen nog een voice-over hoeft toe te voegen. Als een kers op de taart.

Monteer de audio fragmenten zo dat er op de plekken van de voice-over telkens een stilte valt waarin je de voice-over straks kunt plaatsen nadat je deze hebt opgenomen. Ook helpt het om markers in de editing-software te plaatsen daar waar een paar zinnen voice-over moeten komen. Niet alle software biedt echter die mogelijk.

Ik schrijf de teksten voor de voice-over terwijl ik aan het editen ben. Dat schrijven is niet heel precies maar in grote lijnen. Zodoende kan ik ook uitvogelen hoelang de stiltes moeten zijn die moeten worden ingevuld door de voice-over. Ik oefen de voice-overteksten door ze hardop uit te spreken terwijl ik achter de computer zit. Zo kan ik de dictie oefenen en de lengte uitvogelen. Als ik de voice-overs ga opnemen zal de ruimte tussen de fragmenten misschien iets ruimer of juist nauwer worden, maar dat is geen probleem. Staar je dus niet blind op de details van de editing maar focus je op het complete verhaal.

Het schrijven van voice-over teksten kost mij soms erg veel tijd. De voice-over is een soort lijm die de fragmenten logisch aan elkaar plakt. En is dus erg belangrijk. Ik zoek lang naar de juiste zinnen die de juiste verbinding maken met de rest van de fragmenten.

Het script

Ik hou dus een tekstdocument bij, bijvoorbeeld in Google Docs (handig wanneer je samenwerkt met anderen). Ik benoem alle fragmenten en noteer kort waar elk fragment over gaat. Dat ziet er bijvoorbeeld zo uit bij mij (stukje uit mijn script voor een aflevering van VERVORMER):

Audio: piepjes en geruis laten horen. 

Marco: Ik bevind me op de intensive care van het Haaglanden Medisch Centrum Westeinde ziekenhuis. 

Peter: vertelt wat voor afdeling de IC precies is.

Verstaanbaarheid

Tijdens een interview zal er altijd hier en daar een zinnetje zijn dat niet helemaal duidelijk te verstaan is. Mensen praten vaak wat slordig en slikken soms woorden in.

Dit soort onduidelijkheden zijn vergefelijk, zo spreken mensen nu eenmaal. Maar in een voice-over moet je het vermijden. En middels een voice-over kun je die onduidelijkheden juist corrigeren door bijvoorbeeld de persoon kort na een fragment even kort samen te vatten. Het is daarbij van levensbelang dat die voice-over juist wel on-ge-lo-fe-lijk verstaanbaar is. En dat vormt dan weer een mooi contrast ten opzichte van de rest (contrast = dynamiek = levendigheid = goed).

Als je een voice-over gaat opnemen, let hier dan op:

• Zet een glaasje water neer (zie UPDATE), schraap je keel en let erop dat je niet gespannen aan het opnemen van een voice-over begint.
• Spreek heel rustig de zinnen in.
• Let erop dat alle woorden heel duidelijk hoorbaar zijn.
• Bij elke minimale verspreking begin je de zin gewoon weer opnieuw (de foutjes haal je er in de edting uit).
• Let erop dat het niet gekunsteld gaat klinken.
• Stop als je gefrustreerd raakt, ga dan op een ander moment ermee verder.

De voice-over teksten spreek ik letterlijk in zoals ik ze genoteerd heb. Ik lees ze voor vanaf mijn iPhone. Vaak moet ik zinnen meerdere malen voorlezen voordat ik ze goed heb. En achteraf knip en plak ik de voice-over fragmenten in elkaar. Soms moet ik achteraf dan nog een paar fragmenten opnieuw opnemen als de verstaanbaarheid in de mix toch niet goed blijkt te zijn.

Droog

Een voice-over moet heel dichtbij, heel droog klinken. Alsof de spreker vlak voor je staat. En zonder dat je de reflecties van de ruimte hoort. Ik heb hiervoor een speciale spreekcel gebouwd (een soort paskamer) maar je kunt ook een minder gevoelige microfoon, een dynamische cardioid/richtingsgevoelige microfoon gebruiken. Hoewel je de ruimte dan altijd wel een klein beetje zult blijven horen. Je kunt ook in je slaapkamer onder het dekbed met een microfoon of audiorecorder opnemen. Dat is niet echt handig maar het doel heiligt alle middelen.

Sommigen gebruiken hiervoor een Gate maar ik ben er geen fan van en vind het altijd onnatuurlijk klinken. Ik blijf dan de ruimte horen die wordt afgeknepen.

Het gaat erom dat die stem heel erg in-your-face klinkt. De voice-over moet voorin de mix staan. Hierdoor krijgt de voice-over impact.

Kruip dus in die microfoon. Houd je mond zo dicht mogelijk bij de microfoon en gebruik een popfilter en/of windkap. Zoals je kunt zien op onderstaande foto gebruik ik zelfs popfilters achter elkaar:

Compressie

Om de stem heel constant van volume te maken en het de in-your-face sound te geven gebruiken we een compressor. Een peak compressor werkt daarvoor het beste (de meeste compressors zijn peak compressors) en het is best okay als de compressor echt alle peaks compleet kapot slaat en dus vrij extreem afgesteld staat. Een beetje zoals de sound van een DJ op de radio.

(Ik realiseer me dat er over compressie heel veel meer te vertellen valt. Dat moet ik een keer in een volledig artikel zien te gieten.)

EQ

Een voice-over moet heel duidelijk te verstaan zijn. In de praktijk zul je vaak ook iets van de lage frequenties weg moeten draaien en wat hoge frequenties erbij moeten draaien. Het laag kan een stem boomy maken en het hoog is zeer belangrijk voor de verstaanbaarheid van de medeklinkers. De balans daarin zoeken vergt veel ervaring. Experimenteer er dus driftig op los en luister analytisch naar de producties van anderen die jij goed vindt klinken.

(Ook hiervoor zou een apart artikel over EQ niet mistaan op Podpraat.)

Succes! Vragen? Stel ze gerust. Ik ben natuurlijk ook in te huren voor het ontwikkelen van een podcast die impact heeft en fantastisch klinkt.

UPDATE: Michiel Weerthof gaf per blauwe postduif het volgde te kennen:

Water?! Gemberthee en een cognacje!