Het album ‘Selected Ambient Works Volume II’ van Aphex Twin (echte naam: Richard D. James) bevat elementen van generatieve muziek, muziek die gegenereerd wordt door een systeem. Alle tracks vallen in de categorie ambient muziek maar zonder dat Richard zijn voorgangers zoals Steve Reich, Philip Glass and Brian Eno probeert te imiteren. Het album stamt uit 1994 maar klinkt nog altijd tijdloos.
Marc Weidenbaum schrijft veel over ambient en experimentele muziek op zijn blog Disquiet.com en heeft een boek aan dit album gewijd. Het wordt uitgegeven door uitgeverij Bloomsbury en valt in de 33 1/3 reeks.
Hoe kwam je op het idee om een boek over dit album te schrijven?
Marc: Ik heb veel geschreven over muziek, geluid en kunst en heb lang gewacht om een boek te schrijven omdat ik gefixeerd was op de hoeveelheid aandacht die nodig is voor een dergelijk streven. Ik heb bewondering voor de 33 1/3 serie, in het bijzonder voor hoe divers ze zijn. Om de paar jaar stelt de uitgever Bloomsbury zich open voor voorstellen voor nieuwe boeken. Ik stelde dit boek in april 2012 voor nadat een eerder voorstel in 2007 niet werd aanvaard. Ik wilde schrijven over een album waar ik persoonlijk echt evangelisch over ben. Na bestudering van dit type albums met inbegrip van het werk van Monolake, Oval, Pauline Oliveros, Boxhead Ensemble, DJ Krush en anderen besloot ik voor het Aphex Twin album te kiezen. Het is naast een persoonlijke favoriet van mij ook een plaat waar veel andere mensen van houden maar waarover zeer weinig uitvoerig geschreven is. Dit suggereerde een vacuüm dat ik kon helpen te vullen.
Wat maakt dit album zo speciaal voor jou?
Marc: Het is een van mijn weinige favoriete albums aller tijden die me niet gelijk vanaf het begin raakte. Ik acht hem van hetzelfde niveau als Bitches Brew van Miles Davis. Ik was een fan van ambient muziek voor een lange tijd voordat het uitkwam – Brian Eno’s Thursday Afternoon vormde een hoogtepunt – en dit album heeft me echt uitgedaagd sinds de release om te begrijpen. Ik denk dat ik Aphex Twin’s album Selected Ambient Works Volume II bewonderde lang voordat ik het kon waarderen, en waardeerde het voordat ik het geweldig vond, en vond het geweldig voordat ik het begreep.
Wat vond je moeilijk aan het schrijven van dit boek?
Marc: Het moeilijkste deel was het begin en het einde. Het moeilijkste deel van het einde was de deadline. Ik gaf mezelf een zeer strikte opdracht om ervoor te zorgen dat het boek klaar zou komen. Maar die laatste paar weken waren heel intens. Het begin was moeilijk, om het boek te schrijven zoals ik het wilde schrijven. Daarvoor moest ik eerst het boek schrijven dat ik niet wilde schrijven, een veel eenvoudiger boek met een traditionele verkenning van alle nummers op de plaat. Ik schreef meer dan 45.000 woorden voordat ik me echt kon richten op het boek dat ik echt wilde schrijven.
Er zijn verhalen bekend van Richard D. James die zijn opname-apparatuur in zijn slaapkamer heeft staan. Is hierdoor het idee ontstaan om doormiddel van lucide dromen muziek te maken?
Marc: De rol van lucide dromen is zeer handig bij het begrijpen van het album. Die lucide staat is er een tussen waken en slapen. Je creëert een soort van bewustzijn dat los staat van de alledaagse ervaring, een waarin tijd van minder belang is. Niet alleen is dit de manier waarop Aphex Twin zoals gezegd veel van zijn muziek creëerde, het is ook de staat waarin je als luisteraar dankzij deze muziek in terecht kunt komen.
Nog voor het tekenen van het contract met Warp verdiende Richard al heel veel geld aan bedrijven die zijn muziek wilden gebruiken in reclames. Had Richard geen artistieke problemen met dit commerciële gebruik van zijn muziek?
Marc: Mijn gevoel zegt dat het tegendeel het geval is. Volgens verschillende gesprekken die ik met zijn voormalige vertegenwoordiger van de muziekuitgever Chrysalis had bevrijdde het werken met zakelijke klanten hem van de verplichting om te gaan touren en een massapubliek aan te hoeven spreken. Het gaf hem financiële vrijheid en de mogelijkheid om de muziek te maken die hij wilde maken. Maar voor alle duidelijkheid: dit is nog steeds informatie uit de tweede hand, informatie die ik niet van Richard zelf heb.
In het algemeen is er veel verwarring over veel muziek die Richard heeft geproduceerd en hoe hij deze muziek heeft gecreëerd. Waarom is veel informatie over deze artistieke beslissingen onbekend?
Marc: Het enige wat ik denk dat we duidelijk kunnen zeggen over Richard D. James is dat hij niet wil dat deze dingen duidelijk zijn. Hij heeft al heel vroeg die verwarring omarmd, de duistere zelf-definitie door gebruik te maken van meerdere pseudoniemen, en is de media gaan voeren met Verhalen Voor Trainspotters.
Wanneer was de laatste keer dat je hebt gesproken met Richard?
Marc: Dat moet in 1996 zijn geweest toen ik hem interviewde in verband met de release van zijn Richard D. James Album (aanvulling: check dat interview hierrrr!).
Het lijkt erop dat hij niet zo actief meer is als voorheen, weet jij waarom?
Marc: Ik heb veel verhalen gehoord tijdens mijn onderzoek maar geen van allen kan ik presenteren als feit. Het meest concreet lijkt dat Richard gelukkig is met hoe hij zijn muziek kan maken en dat hij zich niet teveel zorgen hoeft te maken over het routinematig uitbrengen van nieuwe albums en het doen van tours. (aanvulling: 13 jaar na zijn laatste album komt Richard dit jaar nog, 2014, met een nieuw album)
De muziek op ‘Selected Ambient Works Volume II’ voelt als generatieve muziek. Net als die oude wind chimes. Een effect dat Richard ook op dit album gebruikt. Het voelt alsof willekeur een belangrijke factor vormt op dit album.
Marc: Ik ben het met je eens. De wind chimes track die je noemde – meestal “White Blur I” genoemd – samen met een instrument dat erop lijkt, de eolische harp, zijn voorbeelden van vroege generatieve instrumenten: instrumenten die zowel een apparaat als de compositie bevatten, compositie-door-systeem. Veel, zo niet alle tracks van Aphex Twin’s album Selected Ambient Works Volume II, maken gebruik van een zeer repetitief geluid en zijn in de meeste gevallen uitvoeringen en composities die slechts subtiele veranderingen in timbre in de loop van de song laten horen. Deze subtiele veranderingen lijken een natuurlijke willekeur te hebben die voor kleine verschuivingen zorgen en een natuurlijke invloed op het werk lijken te hebben.
Terugkijkend op dit album, nu 20 jaar later, wat denk je dat het belangrijkste muzikale erfgoed van dit werk is?
Marc: Net als bij een heleboel mensen die hun tijd ver vooruit waren kan zijn erfenis een beetje in de war raken als een ooit zo ongebruikelijke aanpak de norm blijkt te zijn geworden. De nadruk ligt hier op zeer rustige muziek met super eenvoudige melodieën die een evenwicht biedt tussen de werelden van dansmuziek en kunstzinnige muziek. Ik hoop dat het blijvend zal worden gezien als een voorbeeld in al die gebieden en des te meer als een succesvol voorbeeld van gebieden die in verschillende mate ook in conflict zijn met elkaar.
Wil je dit boek bestellen? Dat kan via deze link op Bol.com.
Geef een reactie