Denk jij dat de vrije wil bestaat?
Dus dat:
Bepaal zelf de frequentie waarin je mijn artikelen wilt ontvangen (direct, dagelijks of eens per week). De link om dit in te stellen vind je in de bevestigingsmail.
Het heikele vraagstuk van de vrije wil, al menig slordige denker is daar op stuk gelopen.
Als je kijkt hoe we het concept van de vrije wil in ons gewone dagelijkse taalgebruik bezigen, dan is het iets als: uit vrije wil iets doen betekent dat je niet wordt gedwongen het te doen.
Sommige mensen, meestal filosofen en neurologen, denken dat als je zegt dat de mens beschikt over een vrije wil, dit betekent dat je handelingen niet volledig zijn gedetermineerd. Meestal wijzen ze er dan op dat de hersenen het gedrag bepalen, en dat je handelingen dus volledig zijn gedetermineerd door de hersenen. Dan concluderen ze met een vileine glimlach dat de vrije wil helemaal niet bestaat.
Ten eerste gebruiken we het concept van de vrije wil niet zo in ons normale taalgebruik. Dus waar die filosofen en neurologen het ook over hebben, het is iets heel anders dan wat jij en ik bedoelen als we zeggen dat we iets uit vrije wil doen.
Ten tweede betekent het niets om te zeggen dat ons gedrag is gedetermineerd door onze hersenen. Ik kan iets heel graag willen, maar er toch voor kiezen om het niet te doen. Of het kan gebeuren dat ik iets eigenlijk helemaal niet wil, maar toch bezwijk voor de verleiding. Wat determineert hier nu wat?
Je kan net zo goed zeggen dat ons gedrag is gedetermineerd door onze maag, want als die leeg is, gaan we op zoek naar eten.
Goeie! Als ik het kort samen mag vatten: er is volgens jou iets dat de wil aanspoort.
Ik zou het zelf iets anders formuleren: wij, en andere dieren, willen bepaalde dingen. En de dingen die wel willen worden vaak door andere dingen, mensen of dieren aangezwengeld. Maar om mu te zeggen dat iets “de wil” aanspoort, vind ik een beetje eng. Ik zal dat uitleggen.
Als ik tegen jou zeg: “Er zit niets in deze doos”, dan betekent dit dat de doos leeg is. Het betekent niet dat “het niets” in de doos zit. Als je me vraagt of er wat is, en ik antwoord: “Er is niets”, dan betekent dat niet dat er wel iets is, namelijk “het niets”. Het zou heel gek zijn als we zouden denken dat “het niets” wel iets is, iets met de rare eigenschap dat het geen enkele eigenschap heeft, want het is immers niets. Goed, nogal verwarrend dus.
Nu de wil: dat ik, en jij, en andere mensen en dieren, bepaalde dingen willen en andere dingen niet willen, betekent niet zonder meer dat er zoiets is als “de wil”, net zoals er niet zoiets is als “het niets”.
Ik denk dat als we het over “de wil”, of “de vrije wil” hebben, we eenzelfde taalsprong maken als wanneer we van “niets” gaan naar “het niets”. En net zoals we niet heel betekenisvol over “het niets” kunnen praten, kunnen we dat ook niet over “de wil”. Laat staan “de vrije wil”.
Maar ik weet niet of ik het hiermee ook maar iets duidelijker maak…
Ik snap je. Een glas kun je met water vullen of met lucht. Dat er niets in het glas zit is eigenlijk raar. Ik heb vroeger weleens gedoken. Dan ben je heel erg bezig met de massa water die je wegneemt en de luchtdruk die erdoor ontstaat.
Is niets iets? Ik denk van wel.
Vrije aansturing is naar mijn idee ook niet mogelijk. Altijd was er iets dat eraan vooraf ging dat de boel aanjaagt.
Ik wil nu iets onzinnigs tiepen onder @raaphorst zijn blogpost.
Tieperde tiep tiep tiep.
Je bent me een tiep :D
De vrije wil, zoals die de laatste jaren bestudeerd wordt, impliceert keuzevrijheid – zonder dwang een bewuste invloed uit kunnen oefenen op te maken keuzes. Je kunt a of b, kies maar, het is jouw vrije wil om voor één van de twee te kiezen.
Om te kunnen kiezen is hersenactiviteit nodig. Onze hersenen kunnen we echter niet ‘zelf’ besturen. Kortom: er is altijd eerst hersenactiviteit en dan een handeling, een gedachte, een uiting in woorden, et cetera. Andersom kan nu eenmaal niet.
Hierover wordt in de neurologie, de filosofie en in de fysica al erg lang nagedacht en gediscussieerd. Recente ontdekkingen lijken erop te wijzen dat ‘de vrije wil’ (in bovenstaande zin) in een veel mindere mate vrij is dan we lange tijd hebben aangenomen.
Ik geloof wel in zoiets als vrije wil maar voor mij is dat iets anders dan dat bijvoorbeeld een Tsunami voortkomt uit de vrije wil van iets of iemand.
Het onderwerp doet me denken aan wat Byron Katie zegt over het bestaan van drie soorten verantwoordelijkheden: 1. die van jezelf 2. die van een ander 3. die van god.
Vrije wil betekent voor mij dat ik de vrijheid heb om op een gebeurtenis of situatie te reageren zoals ik wil. En dat is door ervaringen, overtuigingen en conditioneringen soms al lastig genoeg. Ik geloof wel in die vrijheid en in de maakbaarheid ervan, anders zou ik ’s morgens niet hoeven opstaan.
Ik zit te denken aan testen die gedaan zijn door 1 beeldje van een flesje Cola in een speelfilm te monteren. Men kocht in de pauze massaal Cola.
Of wat te denken van kuddegedrag bij massale bijeenkomsten, Nazi Duitsland enzo?
Het streven naar vrijheid is een streven naar onafhankelijkheid. En die zit puur in onze hersens. Maar ook die worden gestuurd en hebben we niet helemaal in bedwang denk ik.
Precies! We zitten op één lijn, Marco.
Duidelijke voorbeelden Marco. Toch denk ik dat we in de tijd (misschien honderden, duizenden of nog meer jaren) in ontwikkeling zijn qua vrijheid. Misschien is vrijheid niet een statisch iets maar iets dat zich ontwikkelt.
Vrijheid is voor mij puur een gevoel. En wellicht dat mensen die echt vrij zijn door anderen niet gezien worden als vrije mensen of het zelf ook niet zo voelen.
Vrijheid betekent voor mij totale onafhankelijk van geest. Dat lukt nooit. Maar als je werkelijk vrij bent heb je je geestelijk onafhankelijk gemaakt van je omgeving en zelfs van je eigen lichaam. Zelfs als je gevangen genomen bent, zelfs als je ledenmaten mist.
Sommige mensen zijn hard op zoek naar vrijheid, maar in principe is iedereen vrij. Omdat het om een gevoel gaat. Maar waarschijnlijk niet uit vrije wil gekozen. En waarschijnlijk afleid door zaken die ons het idee geven niet vrij te zijn.
Tsunami en dood koppelen aan vrije wil vind wat ver gaan al is meer een natuurkundig proces, al zou je zelfmoord zeker onder vrije wil kunnen bestempelen.
Vrije wil is gedeeltelijk een illusie en gebonden aan de omstandigheden, net zo machtig als jij machtig bent om je gedachtes in je hoofd te stoppen.
Kwestie van oefening en discipline ;-)
Ik moet hierbij ook aan Gilles de la Tourette denken. Je vraagt je af of dat uit een onbewuste wil komt. Vast wel. Maar mogen we aannemen dat ‘ie niet vrij is? De personen zelf zeggen dat ze er niets aan kunnen doen.
Hoi Marco. Mooi onderwerp en mooie tijd om dit eeuwenoude dilemma opnieuw op te rakelen. Ik denk dat dit metafysische vraagstuk geen kwestie van ‘of of’ is, maar van ‘én én’. Dus we zijn vrij én niet vrij tegelijkertijd. Hoe dat kan beschrijf ik uitgebreid in mijn boek: ‘Zo Vrij Als Ik Wil? van illusie naar absolute vrijheid’. Natuurlijk zijn we niet vrij op het niveau van wat ik onze ‘persoonlijkheid’ noem. Onze genen en opvoeding bepalen volledig de keuzes die wij uit vrijheid denken te maken. Maar op een ander niveau, het niveau van onze ziel, beschikken we wel over een relatieve mate van vrijheid. De beleving van het bestaan van de ziel haal ik uit eigen subjectieve ervaring, maar staat tegelijk niet op zichzelf. Vele wijsheidsstromingen, mystieke en esoterische tradities verwijzen naar het bestaan van de ziel. Ze veronderstellen dat onze ziel een persoonlijkheid in specifieke omstandigheden kiest om te incarneren, met als doel het vervolgen van haar reis op weg naar licht en liefde. De aardse sferen stellen haar in staat om ervaringen op te doen die de thans nog onverlichte delen in onze ziel kunnen helen. Dus onze ziel incarneert uit vrije wil, maar ook die vrijheid is relatief. Want welke ziel kiest er nou uit vrije wil voor deelname aan een zware reis die leidt van een staat van verlichting naar een staat van….verlichting?! Nee, in wezen is er slechts alleen op het niveau van de Kosmos, of Absolute, de Bron, Brahman volgens de Hindoes, of Jahweh volgens de Joden, of God volgens de Christenen, Allah volgens de Moslims, het Nulpuntveld volgens de kwamtumfysici, sprake van werkelijke vrijheid. Het Absolute kiest ervoor zichzelf te manifesteren in een grote kosmische dans, waar alle manifestatie, inclusief wijzelf, onderdeel van zijn. Hé, maar wacht even, als wij een expressie zijn van het Absolute, dan zijn wij doordrenkt van het Absolute, en daarmee één met het Absolute. En dus Creatie én Creator, Vrijheid én Causaliteit op hetzelfde moment! Ingewikkeld? Nee hoor, luister naar je innerlijk weten en aanvaard de antwoorden die je daar mag ontvangen.
Hartelijke groet,
Ruud van Rijsingen
Ja, helemaal te volgen Ruud! Ik ga het nog laten berusten.
Geef een reactie