De Creative Commons CD: mastering de masters

Vandaag heb ik de 13 tracks voor de Creative Commons CD gemasterd. Tijd dus voor een technisch bericht.

Het masteren van muziek is meestal de laatste stap in een opname proces. Voordat een CD naar de drukker wordt gestuurd, zal eerst de mastering-engineer er met zijn dure spullen en oortjes een laatste draai aan geven. En vandaag zat ik op die stoel.

Een van mijn vrienden, Sander van der Heide (ook ex-toetsenist van mijn oude band MAM) is een van de beste mastering engineers van Nederland. Zo heeft hij veel voor Borsato gedaan (ja, ook die joekel ‘de meeste dromen zijn bedrog’), Blö, Anounk… noem maar op. Samen hebben we de laatste CD van MAM ‘Look:Nederlands!’ in Wisseloord gemasterd.

Voor het masteren van de Creative Commons CD ontving ik 13 nummers in een zip bestandje. Het lastige was dat deze nummers eigenlijk al gemasterd waren. Er was in sommige gevallen best het een en ander op aan te merken. Mijn tijd was zeer beperkt, maar toch heb ik geprobeerd om de nummers qua volume zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen. Ook heb ik hier en daar de EQ (de toonregeling) aangepast zodat de nummers wat beter bij elkaar gingen passen qua klankkarakter.

Maar goed, je zult je afvragen: wat is nou zo belangrijk aan het masteren?

De uitdaging met masteren is om de muziek zo te laten klinken dat deze op elke installatie goed klinkt. Ik probeer dan in ieder geval de stem zo verstaanbaar mogelijk te maken. Dit is niet altijd makkelijk, want in een slechte mix waarbij de stem heel ver ‘naar achteren’ staat, dus slecht hoorbaar is, kun je dit niet altijd helemaal goed krijgen. Toch is door heel precies een EQ te gebruiken het mogelijk om de stem los van de andere instrumenten te krijgen. Het gaat om minimale aanpassingen die ervoor kunnen zorgen dat het geheel, alle instrumenten, echt uit de boxen spat, en meer los van elkaar komt te staan. Over sommige mixen ligt als het ware een deken wat voor een vaag en onduidelijk geluidsbeeld zorgt. Het is dus belangrijk om die deken eraf te halen.

Tegenwoordig is het populair om hard te masteren. Hiermee zorgt een mastering engineer ervoor dat de gemiddelde dynamiek verlaagd wordt, waardoor het lijkt alsof de muziek luider, harder klinkt. Ik ben hier geen fan van omdat met name dynamiek muziek minder statisch maakt en het verlagen van de dynamiek welliswaar de indruk wekt dat de muziek hard en vet klinkt, maar zodra je dit volume verschil opheft ten opzichte van dynamische muziek, dat dan de hard gemasterde muziek snel door de mand valt; de muziek klinkt in mijn oren dan saai.

Tussen de 13 nummers zaten verschillende matige mixen. Sommige nummers klonken bijna mono, op zich geen punt (ik hou van mooie dynamische mono mixen), maar het vergroot het risico dat de muziek als een brei gaat klinken. Dit heb ik in sommige gevallen een beetje kunnen compenseren. Voor andere nummers gold dat ze te hard gemasterd waren. Achteraf kan je muziek vrijwel nooit dynamischer laten klinken, dus deze nummers heb ik qua volume gecompenseerd zodat ze in ieder geval niet harder klinken dan de andere nummers. De minder dynamische nummers klinken hierdoor minder goed waar weinig aan te verbeteren valt.

Ik probeer hier natuurlijk niet mijn collega muzikanten af te vallen. Zie mijn kritiek puur als kritiek bezien vanuit de techniek. De 13 nummers zijn over het algemeen echt heel sterk. Creative Commons Nederland mag heel trots zijn op de kwaliteit van het geheel. Prachtige muziek met rijke arrangementen. Ik hoop dat ik voor de CD versie net even die finishing touch heb kunnen geven om het naar een hoger professioneel niveau te tillen.

Op bovenstaande plaatje kun je klikken. Het is een screenshot van iZotope Ozone3, een mastering-applicatie die al sinds lange tijd gebruik en die heel erg bevalt. De meeste mastering studio’s hebben een droge, akoestisch gecorrigeerde ruimte. Dat is peperduur, maar niet altijd noodzakelijk. Zo master ik op hele kleine ‘nearfield’ speakers en draai op een heel laag volume zodat dus ook de invloed van de ruimte (het weerkaatsen van geluid via de muren) redelijk beperkt blijft. Steely Dan heeft overigens op exact dezelfde manier vele platen opgenomen en deze behoren tot de best klinken platen ooit gemaakt. Maar goed, wat voor mij werkt hoeft voor een ander weer niet te werken. Het gaat niet om je spullen, het gaat om luisteren en heel subtiel kleine correcties aanbrengen. Elke minimale correctie moet je kunnen horen op je speakers, zo niet dan deugen je speakers niet.

Tot zover mijn technische verhaal. Misschien tot morgen in de Melkweg!