De essentie van het abstracte

Zou er iets te begrijpen zijn aan kunst dan zou ik willen zeggen dat ik abstracte kunst begrijp. Het woord abstract is volledig inwisselbaar met het woord denkbeeldig. Muziek bijvoorbeeld is ook volledig abstract. Teksten daarentegen niet. Een lied is dus een prachtige mengvorm tussen het abstracte en het concrete.

Abstracte kunst is denkbeeldige kunst, kunst waarin je geest ruimte krijgt om er van alles in te zien. Dat hoeft niet concreet te zijn, alleen al het kleurgebruik kan je hart openen. Daarom begon ik dit betoog ook met de zin ‘zou er iets te begrijpen zijn aan kunst.’ Er valt namelijk niets te begrijpen, er valt slechts iets of veel te voelen.

In abstracte kunst is de werkelijkheid teruggebracht tot de essentie. In plaats van een plaatje in te kleuren is het plaatje juist uitgebeend en wordt het met een paar lijnen en blokken uitgebeeld. Of misschien is er helemaal geen plaatje, is er alleen maar gevoel. We weten niet waar we naar kijken, we kunnen het misschien wel voelen.

Zo raakte mijn vriendin een paar jaar geleden ontroert door een schilderij van de Rotterdamse kunstenaar Ton van Os. Een schilderij waarop een cirkel te zien was, een beetje zoals het werk dat hierboven afgebeeld is. Ze vond het niet abstract, terwijl het dat wel was, maar ze raakte erdoor ontroert. Zonder dat ze kon uitleggen wat het precies was of waar het door kwam. Ze had het niet onder controle.

Voor muziek geldt dat precies zo. Het concrete, de zaken letterlijk benoemen, kan soms lomp zijn, vind ik. Alsof je het universum wil simplificieren. Alsof je de luisteraar geen ruimte wil geven het zelf in te vullen. Daarom werkt poëzie ook zo goed.

Het abstracte is tijdloos omdat het niet de tijd bevriest via het beeld maar juist de tijdloosheid ervan laat zien. Het gaat niet om de inhoud, het gaat om het gevoel.

Muziek mag voor mij dan ook compleet abstract zijn. Ik krijg er een gevoel bij en dat is genoeg. Als een soort ruis zonder dat het ergens naartoe gaat. Minimalistisch, uitgebeend en abstract. Het biedt ruimte. Nee, het ís ruimte.