Wat is commercieel gebruik?

Het kenmerk NC – Niet Commercieel – dat in Creative Commons licenties vaak gebruikt wordt voor auteurs om hun werk tegen commercieel gebruik te beschermen roept al jaren veel discussie op. Helaas gaat de CC/BUMA pilot hier helemaal aan voorbij en hanteert de rigide regels van BUMA/STEMRA. Toch heeft Creative Commons Amerika besloten om deze discussie internationaal te voeren. Een prima initiatief!

Hieronder mijn kant van het verhaal. Mijn insteek is natuurlijk muziek, maar mijn ideeën zijn ook te vertalen in toepassingen voor beeld en tekst, of andersoortige werken.

De EULA, End-User License Agreement

Iedereen die weleens software installeert kent het, de EULA. De End-User License Agreement die op het scherm verschijnt voor het installeren van software. Pas na een akkoord wordt de software geïnstalleerd. Je hebt je dus te houden aan de voorwaarden die in de EULA gesteld zijn.

Ook een Creative Commons licentie is een EULA. Noodzaak is wel om de licentie duidelijk aan de gebruiker voor te leggen.

Eckart Wintzen, was een voorstander van een vriendelijker copyright en stelde daarom de volgende voorwaarden voor zijn boek Eckart´s Notes:

Voor de verzamelaars van auteursrechtvoorbehouden:

Rechten. Alles wat je leuk vindt in dit boek mag je gebruiken, navertellen, kopiëren, overtikken, jatten; wat je maar wil. Als je er maar bij vertelt waar je het vandaan hebt. Maar het is natuurlijk ook niet de bedoeling dat je het hele boek kopieert en gaat verkopen. Dat vindt de uitgever niet leuk, dat snap je.

(bron)

Tip: je hoeft niet de licentie van bijvoorbeeld Creative Commons te gebruiken, maar je zou ook een eigen licentie kunnen gebruiken!

Wat is commercieel?

Het lijkt nogal lastig om te definiëren wat commercieel gebruik is. Zo hanteert BUMA rigide richtlijnen. Ik citeer:

Elk gebruik van het Werk door for-profit instellingen wordt als ‘commercieel gebruik’ aangemerkt.

Maar zelfs het gebruik van muziek door non-profit organisaties “kerken, (dans-)scholen, instellingen voor welzijnswerk, en dergelijke” wordt door de BUMA gezien als commercieel gebruik.

Muziek is een promotiemiddel

Ik snap het principe van de BUMA: componisten een vergoeding geven voor het gebruik van hun muziek. Maar let wel: dit systeem is ontstaan in een tijd dat de componisten vaak niet de uitvoerenden waren. Dus de liedjesschrijvers van Elvis nummers hadden er geen baad bij als Elvis weer op de radio te horen was, of wanneer Elvis platen verkocht. Daarom ontvingen die liedjesschrijvers geld. En dat is nog steeds zo.

Voor de vertolkers (lees: uitvoerende musici) is er in Nederland ook een regeling, de SENA. En eigenlijk is dat een nogal rare regeling. In Amerika kennen ze deze regeling overigens niet. Ja raar, omdat, als je als band op de radio te horen bent, het toch niet logisch is dat je geld daarvoor ontvangt? Ik bedoel, da’s toch pure promotie? Als Giel Beelen gaat roepen “dit is te gek, luister maar!”, dan zijn er vast mensen die het muziekstuk willen kopen. Dat moet je als autofabrikant eens willen. Dat mag niet eens, sluikreclame! Nee, elke autofabrikant moet dure reclametijd inkopen bij de Ster.

Muziek in winkels, en bedrijfsruimtes

De BUMA wil ook geld zien wanneer er muziek gedraaid wordt in een bedrijfskantine, een kroeg, een restaurant, een kerk, etc. Maar wat men daar draait weet de BUMA niet. Componisten hierop afrekenen is dus niet goed mogelijk.

Ook de regels van de SENA zijn van toepassing in bijvoorbeeld de kroeg. Maar moeten we het draaien van muziek hier ook niet als promotiemiddel zien? Draait de barkeeper goeie muziek, dan zal hij/zij vast de vraag krijgen “wat draaide je net?”.

Heineken verstrekt maar wat graag bierviltjes met hun logo erop, gratis. Wil Heineken een vergoeding voor dat beeldmerk op moment dat een klant het ziet? Is het een optie voor een kroeg, het wel of niet tonen van het beeldmerk Heineken? Natuurlijk niet. Heineken wil aandacht! Een bierviltje op de bar is promotie. Dus verstrekt zij die bierviltjes gratis en doet men dat niet dan kan de kroeg beter bierviltjes bestellen bij een bedrijf die er slimme quotes vol levenswijsheden op bedrukt. Of voor mijn part “van teveel bier krijg je een volle blaas”. Of iets dergelijks. Maar dat terzijde.

Commercieel gebruik en advertenties

Commercieel gebruik heeft een simpele definitie nodig. Toch is dit nog best lastig inderdaad.

Een eenvoudige definitie van commercieel gebruik zou kunnen zijn:

• de muziek verhandeld wordt tegen een som geld
• de muziek een onderdeel is van werk wat tegen een som geld verkocht wordt

Maar dekt dit de lading wel? Er zijn bijvoorbeeld gratis kranten, en websites die behangen zijn met advertenties. Hoewel het geheel gratis kan lijken, zorgen die advertenties voor de omzet. Wel kun je stellen dat op deze websites, of in deze gratis kranten, de muziek als promotiemiddel gebruikt wordt. Dus genereert het enerzijds een omzet middels de advertenties, anderzijds zorgt het voor aandacht voor de bands/musici. En omdat de drempel er niet is, het aanbod is immers gratis, zou je kunnen spreken van pure promotie. Een win-win situatie wellicht, want de site, of de krant, is blij met de content, en de musici/bands kunnen blij zijn met de aandacht die het oplevert.

Persoonlijk denk ik dan ook dat het puur verhandelen tegen een som geld de enige definitie is van commercieel gebruik wat duidelijk te hanteren is in de praktijk.

Is het slim om je te beschermen tegen commercieel misbruik?

Aandacht is de nieuwe schaarste, laat daar geen twijfel over bestaan. Iedereen met een laptop en een idee is in staat om succes te krijgen met zijn/haar werk. Of je professional bent of amateur maakt hierbij niets uits. Hoe meer drempels er op dat werk zitten, hoe lastiger het zal worden om op te vallen, want men moet eerst kennis nemen van je werk wil je succesvol kunnen worden. Op simpel gezegd: je zult eerst iets weg moeten geven voordat je iets terug kunt verwachten.

Een goed voorbeeld van een bedrijf wat aandacht heeft weten te creëren: Commoncraft. Commoncraft heeft naam kunnen maken doordat zij middels zelfgemaakte video’s op basis van tekeningen en simpele animaties lastige moderne zaken, zoals ‘wat is een weblog?” of “hoe werkt RSS?, wisten uit te leggen aan het grote publiek. En daarbij gebruiken zij de Creative Commons BY-NC-ND licentie (naamsvermelding, niet-commercieel, geen afgeleide werken). Hoewel ze tegenwoordig een aanzienlijke omzet creëren, maken zijn nog steeds gebruik van deze laagdrempelige licenties. Beter: deze licenties hebben hen juist de aandacht gegeven, en blijft dat geven, omdat iedereen die enthousiast van het werk is, deze video’s op weblogs zal promoten.

Conclusie

Ik ben erg benieuwd wat er komen gaat. In een tijd dat het delen en kopiëren van data zo eenvoudig is geworden, wordt het noodzakelijk om de omgang met dit soort zaken ook bij te stellen. Of laat tenminste de keuzevrijheid over aan de auteurs, een systeem wat juist Creative Commons zo bruikbaar maakt. Hoewel de CC/BUMA pilot behoorlijk roet in het eten heeft gegooid, is het ook niet onwaarschijnlijk dat hierin veranderingen denkbaar zijn, want als iedereen tegen is, dan gaat zo’n systeem niet werken. En let wel: de CC/BUMA pilot is nu al voor een tweede jaar een pilotproject, dus echt overtuigd lijken beide partijen niet met deze regeling. Ze zitten duidelijk nog in de onderzoeksfase. En bovendien als door de CC/BUMA pilot ook ik middels mijn gebruik van de CC-BY-NC licentie geacht wordt om mij middels de BUMA regels te schikken dan protesteer ik keihard! Ik ben immers niet voor niets geen BUMA-lid!

Wordt vervolgd…

(via)