Popmuziek laat zich best lastig duiden. Het is populaire muziek, da’s zeker, maar ook de veel minder populaire popmuziek draagt de kenmerken ervan in zich en klinkt als popmuziek. Dus wat is het dan wat popmuziek als popmuziek doet klinken?
Popmuziek kenmerkt een liedvorm van slechts een paar minuten waarin coupletten en refreinen de basis vormen. Het refrein moet makkelijk in het gehoor liggen, een meezing karakter hebben, en moet op herhaling ten gehore worden gebracht. Het hele lied staat in het teken van dat refrein, bouwt de spanning er naartoe telkens op, zodat de luisteraar naar het refrein gaat verlangen. Met telkens de inlossing van die spanning als resultaat, op herhaling. Een spelletje voor ons gehoor op basis van spanning en ontspanning. En met een oorwurm tot gevolg; een refrein dat men niet meer uit de kop krijgt.
Goeie popmuziek kenmerkt zich door de moderne klank ervan. Deze is vaak voorzien van unieke geluidjes die de aandacht trekken. Popmuziek leunt sterk op nieuwe muziekinstrumenten, nieuwe klanken en nieuwe opnametechnieken. Popmuziek heeft kunnen ontstaan dankzij de uitvinding van de elektrische gitaar en de elektrische bas die samen met het drumstel het standaard arsenaal van zowat alle popsongs vormt. Maar daar vanuit is men het arsenaal aan instrumenten blijven vernieuwen. De elektrische gitaar werd voorzien van pedalen om het geluid te verrijken (neem de Fuzzbox van Satisfaction van de Stones bv) en de bas werd in de 70-er jaren vaak ingewisseld voor een vet klinkende synthesizer. En het drumstel werd regelmatig vervangen door drumcomputers die nieuwe geluidsmogelijkheden en ritmepatronen boden. Hoewel ritme, harmonie en melodie de basis vormt van alle popmuziek, die heilige drie-eenheid voorzien van nieuwe geluiden lijkt een onbegrensde schat aan mogelijkheden te bieden. Hierdoor doet de muziek voor het publiek als nieuw aan.
Popmuziek maakt graag gebruik van machines. Dat het ook machinaal klinkt is geen probleem voor popmuziek. Sterker nog: het artificiële geluid van drumcomputers, synthesizers en stemvervormers (Autotune en dergelijke) geeft popmuziek juist een futuristisch karakter.
Voor volksmuziek, jazz en klassiek geldt precies het tegenovergestelde: het moet echt zijn. Gespeeld door echte muzikanten, maar voor popmuziek geldt dat in zijn geheel niet. Als het hele liedje uit een computer komt is dat geen enkel probleem voor popmuziek. Sterker nog: des te artificiëler de popmuziek, des te moderner het publiek het vaak vindt.
Dankzij nieuwe synthesizers en drumcomputers kon het geluid van popmuziek zich blijvend vernieuwen de afgelopen decenia. De overgang van monofone synths naar polyfone synths heeft een ongekende impact gehad op het geluid van popmuziek. Maar ook de overgang van analoge synths naar digitale en nieuwe synthese methodes om geluid op te wekken, te filteren en te vervormen zorgde steevast voor nieuwe klanken in de popmuziek. Zo ook de ontwikkeling van drummachines, die van puur analoog naar gesamplede versies een enorme impact op popmuziek heeft gehad. En de impact van de computer als muziek en opname-instrument is natuurlijk ook ongekend groot.
De laatste jaren staat de ontwikkeling een beetje stil en zijn de softwarefabrikanten voornamelijk bezig om de oude geluiden uit het verleden binnen het digitale domein mogelijk te maken. De popmuziek van tegenwoordig leunt met name op de goede geluiden uit het verleden. De vernieuwing zit ‘m tegenwoordig daarom vaak in de nieuwe combinaties ervan, nieuwe samenstellingen die het geheel modern laten klinken. Doormiddel van sampling hoeft het verleden niet retro te klinken maar kan het juist een moderne versie van dat verleden worden. Oude funk grooves kunnen nog strakker gemaakt worden. Of dankzij filtering kunnen allerlei grooves en samples gemengd worden zodat nieuwe klanken ontstaan.
De digitalisering stelt ons in staat om het verleden terug te halen, in de vorm van een sample, of als geluidseffect. Maar alleen de goeie popmuziek weet dat verleden een twist te geven waardoor het in plaats van retro en oubollig ineens modern en als nieuw klinkt.
Popmuziek klinkt modern en ruikt naar de grote stad want zonder stroom, geen popmuziek. Popmuziek is populair omdat het makkelijk in het gehoor ligt. Iedereen kan het meezingen. En zodoende vormen liedjes aanknopingspunten voor bijzondere herinneringen in de tijd. Weten we nog waar we waren of wat we deden toen we een nummer voor het eerst hoorden. Het lied verankert onze herinnering in tijd. En juist daarom moet popmuziek uiterst modern klinken.
Dus om kort te gaan: popmuziek moet klinken als NU! Zodat we er een gebeurtenis aan kunnen verbinden.
UPDATE 18 augustus 2020: Bovenstaande post is integraal overgenomen in het boek Muziekagogie een handreiking van Yolanda Hulscher.
Geef een reactie