LUFS = liefde

LUFS is een term die heel populair is onder podcasters. Wat het is en wat kun je er als podcaster mee? Laat me het je uitleggen…

Wat is LUFS?

LUFS staat voor Loudness Units Full Scale, dat kun je gelijk weer vergeten, maar wat wel handig om te weten is dat het de gemiddelde luidheid van een signaal uitdrukt in een getal. Dat getal is een negatief getal, dus onder de 0 dB want 0 dB is immers de absolute bovengrens van de hardste piek die in digitale audio kan bestaan.

Dit betekent dus dat de pieken van het geluidssignaal hoger liggen, dus luider klinken. Maar een piek is zo kortstondig en grillig, dat bepaald niet de geluiddruk die we ervaren. Om het gemiddelde te berekenen gaan we uit van Root Mean Square, ook dat kun je gelijk weer vergeten, maar dit is een methode om de gemiddelde geluiddruk uit te rekenen. Dat gemiddelde is een constante geluiddruk die we ervaren en een praktisch gegeven om te bepalen of iets te hard of te zacht klinkt. LUFS is op RMS gebaseerd maar voegt er nog wat nieuwe methoden aan toe.

Zie geluidsdruk als de druk op je oren, een cijfer dat te vergelijken is met gewicht. Alleen is die geluidsdruk in tegenstelling tot gewicht variërend, want praat iemand zacht dan neemt de druk af, praat iemand hard dan neemt de druk toe.

Zolang we geluid opnemen gebruiken we meetapparatuur om te meten hoe hoog de geluidsdruk is. De LUFS meting is relatief nieuw en maakt gebruik van een nieuwe methode die overigens in Europa haar oorsprong heeft.

Wat kun je ermee?

Dankzij de LUFS methodiek kun je voor producties op basis het gemiddelde volumeniveau het volume normaliseren zodat al deze producties even hard klinken. Dit heeft tot gevolg dat de eindgebruiker dus niet telkens de volumeknop hoeft bij te stellen als er een nieuwe podcast beluistert wordt. Helaas houden velen zich niet aan de norm, waardoor de volumeverschillen tussen podcasts onderling behoorlijk groot zijn. Zelfs tussen afleveringen van eenzelfde podcast kunnen de volumeverschillen behoorlijk groot zijn.

Apple stelt:

To prevent such content-driven volume adjustments, we strongly recommend that the audio signals are pre-conditioned in such a way that the overall loudness remains around -16 dB LKFS, with a +/- 1 dB tolerance and that the true-peak value doesn’t exceed -1 dB FS.

Audio requirements (Apple)

Een beetje raar van Apple om niet van LUFS te spreken. Er is echter geen verschil tussen LKFS en LUFS, dus die -16 dB LKFS betekent -16 dB LUFS. Wat neerkomt op dat de gemiddelde geluidsdruk continu op een niveau zit van – 16 dB onder 0 dB (de digitale bovengrens).

Het is wijs om rekening te houden met deze norm. Als iedereen zich eraan houdt dan klinken alle podcasts even hard en wordt de luisteraar niet verrast door een te hard of te zacht klinkende productie.

LUFS zorgt ervoor dat het eindvolume van een podcast op een specifieke waarde, bijvoorbeeld -16 LUFS, wordt afgesteld. Dit geldt overigens voor een STEREO signaal. Voor MONO is dit -19 LUFS. (zie ook het stuk op het eind van dit artikel met de titel ‘Let op: STEREO versus MONO!’)

Hoe werkt LUFS precies?

LUFS meet de gemiddelde geluidsdruk op een nieuwe manier. Deze wordt uitgedrukt in een paar smaken:

• Integrated loudness: de gemiddelde geluidsdruk van de gehele aflevering;
• Momentary loudness: de gemiddelde geluidsdruk gemeten over een tijdseenheid van 400 milliseconden;
• Short-term loudness: de gemiddelde geluidsdruk gemeten over een tijdseenheid van 3 seconden.

Waar Apple vanuit gaat is -16 LUFS Integrated loudness. Dat geldt dus voor de volledige lengte van een aflevering.

10% van de laagste waarden (momenten van rust bijvoorbeeld) en 5% van de hoogste waarden worden niet meegerekend om te voorkomen dat deze kleine uitzonderingen een te grote invloed hebben op de eindwaarde van het totaal.

Daarnaast mag de maximale peak van het signaal, true-peak genoemd, op maximaal -1 dB liggen.

Ons “slechte” gehoor

Wat ook interessant aan LUFS is, is dat het rekening houdt met de Fletcher-Munson curves (al bijna een eeuw oud!). Ons gehoor is namelijk verre van lineair.

Ik moet daar wel een kanttekening bij plaatsen want voor de LUFS-berekeningen wordt een K Weight filter gebruikt dat een gesimplificeerd filter is ten opzichte van de Fletcher-Munson curves. Het probeert ons gehoor na te bootsen, maar met name de grilligheid in het hoog (zie in bovenstaande grafiek hoe grillig het patroon is) van Fletcher-Munson zit er niet in. Het K Weight filter is meer afgevlakt in het hoog, bedoeld om CPU uit te sparen.

Ook is het belangrijk om je te realiseren dat de Fletcher-Munson curves een gemiddelde zijn. Geen mens heeft een perfect gehoor en de onderlinge verschillen tussen mensen zijn best groot. Zodoende worden bepaalde frequencies door bepaalde personen als hard ervaren terwijl anderen ze nauwelijks waarnemen.

Natuurlijk is het ook afhankelijk van leeftijd (hoe ouder we worden, des te minder hoge tonen zullen we waarnemen) en eventuele gehoorproblemen. Ook is onze perceptie van de luidheid van frequenties afhankelijk van het geluidniveau waarop we ze horen. Ons gehoor heeft dus een soort variabele toonregeling die afhankelijk is van het geluidsniveau.

Wie dus op een luid niveau zit te mixen/editen komt tot een andere mix dan wanneer dat op een lager geluidsniveau gebeurt.

De perceptie van luidheid van geluidsdruk is dus subjectief. Maar voor LUFS maakt dit niet uit want met behulp van dit systeem kunnen we toch behoorlijk goed garanderen dat zaken even luid klinken. En aangezien we LUFS als norm hanteren, is dit onze referentie geworden.

LUFS is van belang bij het exporteren van een podcast

LUFS is trouwens een meetmethode die alleen van belang is als je de podcast gaat exporteren. Zo kunnen populaire editors zoals Hindenburg en Audition rechtstreeks naar -16 LUFS exporteren. Het zorgt ervoor dat dit het eindniveau is. Ze doen dit door gebruik te maken van een limiter. Hoe, dat zal ik in een vervolgartikel uitleggen.

LUFS kan een slechte editing of mix niet redden

LUFS zorgt er niet voor dat jouw hele podcast goed verstaanbaar is. Je kunt nog altijd bepaalde stemmen te zacht mixen, de muziek teveel laten overheersen of hele passages te zacht zetten in volume terwijl andere passages juist te hard klinken. Kortom: LUFS verandert niets aan een slechte editing. Het enige dat LUFS doet is het eindvolume instellen. Begrijp je?

Let op: STEREO versus MONO!

De normering van Apple, -16 LUFS, is gebaseerd op podcasts in STEREO. Nu zijn veel podcasts in MONO en daarvoor moet je niet -16 LUFS maar -19 LUFS aanhouden. Dat komt omdat STEREO simpelweg twee maal zo luid is als MONO. En tweemaal zo luid in dB’s uitgedrukt is, je raadt het: 3 dB!

In de editor levert dat mogelijk wel een WTF-momentje op. Veel editors gebruiken namelijk twee kanalen ook voor MONO bestanden. Als je daar vervolgens een meter op loslaat, bijvoorbeeld de welbekende Youlean Loudness Meter, dan zul je alleen geluid uit het linker kanaal horen.

Wat nu?

Als jouw editor niet in staat is om een kanaal als MONO weer te geven dan moet je de Youlean Loudness Meter juist niet op -19 LUFS afstellen voor een export in MONO. De oplossing is -16 LUFS aanhouden en in de export aangeven dat het een MONO file moet worden. Deze MONO export zal dan namelijk exact -19 LUFS zijn.

Of je laat mij het doen :)