Hoe vind je als muzikant eigenheid? Een eigen vorm, een eigen geluid, een eigen taal? Naar mijn idee kan die zoektocht naar eigenheid alleen maar plaatsvinden als je de wortels kent van de plek op de aarde waar je geboren bent.
Van de week sprak ik met Erik de Jong die onder de naam Spinvis in 2002 met een grote klap zijn naam gevestigde in de Nederlandse muziekgeschiedenis. Iemand die een kantelpunt creëerde omdat zijn muzikale vorm, zijn opvatting uitermate Nederlands is.
Maar eerst iets anders.
Expressie
Rock ‘n’ Roll stamt af van de Blues, net als Jazz. Muziek waarin de emotie letterlijk bezongen wordt. Wat je hoort en ziet is wat je krijgt. Ook in andere afgeleiden van de Blues, zoals de Gospel, hoor je dat overduidelijk terug. De emotie ligt er dik bovenop en wordt theatraal bezongen. “Jesus, he lifts me up!” En de jammerende klaagzang in de blues “woke up this morning” wordt op gitaar geïmiteerd middels het buigen van de noten.
Deze expressie hoor en zie je terug in vrijwel alle muziekstijlen. Neem Opera bijvoorbeeld waar onze Jordanese op gebaseerd is. De pijn wordt met de grootst mogelijk dramatische expressie bezongen.
Zonder opsmuk
Erik de Jong doet precies het tegenovergestelde. Hij vindt die overduidelijke expressie niet zo interessant. Zo vertelde hij me: “Een tekst moet zo droog mogelijk worden gebracht.” Erik blijft zodoende extreem dicht bij zijn eigen beperkingen en wortels. En juist hierdoor ontstaat die eigenheid, omdat je niet iemand nadoet maar puur je eigen eigenheid accepteert. Eigenheid die voortkomt uit het calvinisme. Nederland is geen swingend land. Nederlanders storten zich niet huilend ter aarde. Nederlanders zijn over het algemeen ingetogen mensen die hun emoties een beetje binnenhouden.
Birth of the Cool
Miles Davis is een van de muzikanten wiens muziek mij enorm gevormd heeft. Ik vertelde Erik erover en ook over mijn vader, kerkorganist, en hoe ik door hem de muzikale opvattingen van Bach meekreeg. Nog altijd tot op de dag van vandaag, mijn pa is 82, kan ik met hem discussiëren over de klassieke muziektheorie die gebaseerd is op het 12-toons stelsel en gelijkzwevende stemming.
Ik beaam volledig de opvatting van Erik over het droog brengen van een tekst. Een vorm waarin je de emotie vooral vrij laat ontstaan bij de luisteraar. Het sluit naadloos aan op de benadering van Bach. En ook op die van Miles Davis. Want als er iemand in Amerika was die afstand nam van de grote gebaren en de cliches dan was het Miles wel. Hij koos voor een stijl die je in alle opzichten cool kunt noemen. Spaarzame noten gespeeld op een trompet met een demper. En zonder enige vorm van vibrato. Miles heeft daar zeer veel kritiek op gehad, zijn toon zou te kil en te koud zijn. Zijn droge ingetogen geluid heeft de jazzmuziek juist radicaal veranderd. Een benadering die riekt naar een calvinistische muzikale opvatting. Alsof een Hollander de Blues speelt.
Humor
Laat ik een bruggetje slaan naar humor. Ik ben dol op John Cleese. Zijn humor is tong in cheek, hij houdt zich in, drukt zijn tong tegen zijn wang en brengt de grap sec. Humor wordt door Cleese in een zuivere vorm gebracht, zonder opsmuk. Zou Cleese er zelf bij gaan lachen dan zou het elan missen. Cleese brengt zijn humor koeltjes.
Het is precies wat Miles Davis deed. En Erik de Jong ook. En Bach. Zij spelen/zingen de noten sec, naakt, droog, zonder ze zwaar aan te zetten.
Neem Blue in Green van Miles Davis. Ik ken geen intro dat mooier is. Pianist Bill Evans speelt de wonderschone harmonie heel overzichtelijk en duidelijk. Klassiek. En Miles speelt met ijle toon er een partij onwaarschijnlijke topnoten overheen.
Zonder enige vorm van opsmuk gebracht.
Geef een reactie