Gisteravond was de documentaire Planet Elektro op NPO3 te zien. Een prachtige documentaire van 2 uur waarin Leo Blokhuis de relatie tussen elektronische instrumenten en muziek legt. Gelukkig is deze documentaire ook online te bekijken (NPO).
Vele pioniers kwamen voorbij zoals Thomas Dolby (geweldig als solo artiest maar evenzo geweldig vanwege zijn geweldige producties voor Prefab Sprout), Kraftwerk (helaas zonder interview met de heren zelf), Arthur Baker, Peter Vogel (uitvinder Fairlight sampler), Rick Wakeman, Roger Linn en vele anderen. En Leo ging op bezoek bij Roland, een firma die haar niet populaire budgetapparaten zoals de TR-808 (Marvin Gaye’s Midnight Love drumcomputer) en de TB-303 jaren later zag veranderen in gewilde apparaten die voor altijd de muziek heeft weten te veranderen. Questlove verklaarde in de docu 808 Drum Machine:
“the 808 is the rock guitar of hip hop.”
Het gekke is wel, en dat zou mijn hamvraag voor de firma Roland zijn, waarom heeft Roland nooit besloten om die 808 en 303 gewoon weer in productie te nemen? Men heeft dik 30 jaar niet zitten opletten. Pas dit jaar kwamen de TB-03 en de TR-09 op de markt. En het zijn niet eens exacte reissues, wat voor puristen altijd in verkeerde aarde valt.
Opvallend is eigenlijk dat alle apparaten voor een ander doel gecreëerd zijn. Zo waren de TR-808 en de LinnDrum nooit bedoeld als vervangers voor een drummer. En zo is was eerste sampler, de Fairlight nooit bedoeld om een orkest overbodig te maken. Het was wel het gevolg, wie een LinnDrum gebruikte had geen drummer nodig. En menig media-/filmcomponist gebruikt heden ten dage orkestbibliotheken vol samples, zonder een echt orkest nodig te hebben.
Het zijn nooit de fabrikanten die het doel van het instrument bepalen, dat zijn de muzikanten zelf. Leo Fender heeft de Stratocaster ook niet ontworpen voor waar Jimi Hendrix hem voor gebruikte. En zo gaat het dus altijd. Muzikanten zijn altijd op zoek Een Nieuw Geluid.
De docu Planet Elektro geeft een mooi overzicht door de jaren heen. Het is een verhaal over de invloed ervan binnen de popmuziek. De invloed van electronica op klassieke muziek vond namelijk al veel eerder plaats, mede hierdoor gingen The Beatles er in de late jaren 60 ook mee aan de slag. Het viel overigens samen met Motown die het ook als een van de eersten inzette. Opvallend aan de documentaire is overigens wel dat de pionerinsgdrang van iemand als Stevie Wonder geheel achterwege blijft. Juist door de electronica kon Stevie Wonder zich afzetten wat gangbaar was bij Motown: het werken met de Funk Brothers, de legendarische backing band. Stevie wilde alles zelf doen en was geobsedeerd door de mogelijkheden van synths en elektronica.
Het zijn keuzes die je moet maken als je in 2 uur een groot tijdsvlak wilt behandelen. Het is wel een beetje jammer, want vele verhalen blijven hierdoor onvermeld. Leo had van mij wel een heel jaar, elke week, het over dit onderwerp kunnen hebben. Ik heb een paar creatieve oplossingen om zoiets niet al te kostbaar te maken voor de NPO. Maar goeds, dit terzijde.
Op het eind doet Roger Linn trouwens een vreemde uitspraak. Ik heb Roger zeer hoog zitten (lees ook bv mijn blogpost over de shuffle modus). Roger noemt het toetsenbord een simpele on/off switch en voorspelt de opkomst van meer expressieve instrumenten. Ik verwacht dat ook maar je kunt het beter andere vormen van expressie noemen dan dat je de “simpele on/off switches” als niet-expressief bestempelt. Het orgel, niet aanslaggevoelig en dus inderdaad slechts een on/off switch, is dus niet-expressief? En wat te denken van de piano? Het instrument is wel aanslaggevoelig, net zoals vrijwel alle MIDI keyboards trouwens, maar dus voorzien van dezelfde “simpele on/off switches”. Een 808 is in principe een beperkte drumcomputer net zoals die drumcomputer van Roger zelf, de LinnDrum. Maar het is juist dankzij deze beperkingen dat wij muzikanten ons kunnen uitdrukken.
Een voorwaarde om je creatief te kunnen uiten is dat er beperkingen zijn. Pas dan kan er sprake van expressie zijn. Het is precies dat wat de documentaire Planet Elektro zo goed aan de orde stelt. Nieuwe mogelijkheden vormen tegelijkertijd een beperking op de gangbare mogelijkheden. Of zoals Johan Cruijf altijd zei: elk voordeel heb z’n nadeel. Elke innovatie levert dus tegelijkertijd nieuwe beperkingen op. 1 stap voorwaarts, 1 stap achterwaarts.
Fabrikanten van muziekinstrumenten denken te vaak in beperkingen. Terwijl muzikanten juist mogelijkheden zien, juist door de beperkingen. Want dát is creativiteit: mogelijkheden zien.
Verplicht kijkvoer wat mij betreft! Bekijk Planet Elektro hierrrr!
Geef een reactie