Muziek en podcasting is eenzelfde soort huwelijk als die van radiodocumentaires en speelfilms. Het is een relatie die dankzij de moderne techniek inniger is dan ooit tevoren.
Het neerzetten van gevoel
In veel podcasts, zoals die van NRC Vandaag, klinkt er soms muziek wanneer er een gesprek gaande is. Waarom zouden wij dat doen? Door muziek toe te voegen loop je immers het risico dat slechthorenden de woorden minder goed horen. Maar dat is eigenlijk een kwestie van de juiste mix toepassen. Zo mag de muziek de woorden niet in de weg zitten, de verstaanbaarheid staat voorop. Ik zet daarom de muziek altijd vrij zacht in de mix als de spraak klinkt. Ook pas ik ducking toe waardoor bepaalde frequenties in de muziek onderdrukt worden als iemand spreekt.
Muziek kan iets wat je met woorden niet kunt doen: direct gevoel neerzetten. Zodoende kan in twee seconden het gevoel van de luisteraar beïnvloed worden. Muziek zet dan als het ware de toon van wat komen gaat.
Als je een studiogesprek hebt van bijvoorbeeld twee stemmen die praten dan is het lekker om dat een beetje af te wisselen qua sfeer. Ook daar is muziek zeer geschikt voor. Zet muziek onder een specifiek blokje en dat blokje wordt meer een afgebakend onderdeel. Dus ipv dat het hele gesprek maar voortkabbelt kan de muziek zo’n gesprek mooi kan opdelen zodat je blijft luisteren en het niet saai wordt. Sterker nog: met de juiste muziek kan een podcast een hele fijne luistertrip worden.
Kop en staart
Los van het uitkiezen van de juiste muziek, waar ik met gemak een hele serie blogposts over zou kunnen vullen, is het heel belangrijk om te beslissen waar de muziek moet beginnen en waar te eindigen. Het zal de luisteraar niet ontgaan wanneer er plotseling muziek klinkt en ook niet wanneer deze plotseling weer eindigt. Dus moet je die momenten zeer zorgvuldig kiezen.
Wat het vaak lastig maakt is dat het blokje dat je wilt omlijsten met muziek vaak van een andere lengte is dan het gesproken deel. Stel het gesproken stuk vraagt om een korte stuk muziek. We kunnen dan een fade maken aan het eind van de muziek zodat ‘ie langzaam wegsterft. Vaak vind ik dat niet zo mooi omdat het daardoor minder een afgesloten stuk wordt. Ik heb meestal meer behoefte aan het zetten van een punt middels de muziek. Dus een mooi einde in de muziek, via een paar laatste noten die samenvallen met wat er gezegd wordt.
Wat ik vaak doe is het einde van de muziek losknippen. Dan heb ik dus een staartje met muziek waarin een mooie laatste noot of akkoord klinkt. Vervolgens kan ik het middengedeelte gaan verkorten of verlengen. Dat verlengen kan ik doen door iets te herhalen. Nu kan het daardoor saaier gaan klinken, maar gelukkig werken we tegenwoordig met stems en dat biedt veel mogelijkheden om te gaan variëren. Daarover later meer.
Maar om dat staartje goed te plakken aan het begin- en middendeel van de muziek zal ik wel ritmisch de maten moeten tellen anders krijgt het ritme een gek hikje door de las. En ik moet ook oppassen dat eventuele wendingen in de muziek op elkaar afgestemd blijven. Maar het grootste probleem is nog wel dat je zelden perfect uitkomt met het gesprokene. Dus altijd zal ik ook iets aan de tekst moeten doen om het perfect passend te maken. Bijvoorbeeld door hier en daar een minirust toe te voegen in de gesproken tekst.
En hoewel ik probleem schrijf, het is eigenlijk gewoon een creatieve uitdaging. Je probeert twee zaken op elkaar af te stemmen en dat is vaak helemaal niet zo eenvoudig als het voor de luisteraar klinkt.
Kusje voor de techniek
Vandaag de dag kunnen we dingen doen die voorheen niet mogelijk waren. Ik ben dol op de digitale techniek en zet alle hulpmiddelen in om mijn doel te bereiken. Niets is mij te gek.
We gebruiken voor podcasts vaak stockmuziek, ook wel library music genoemd. Dat is muziek die we kunnen gebruiken zonder dat we met de rechthebbenden in conclaaf moeten over de poen en de credits. Die hele rambam wordt met een abonnement opgelost. Het assortiment van de stock is online enorm toegenomen. De kwaliteit ook. Voor NRC Vandaag werken we met name met muziek van Blue Dot Sessions. Deze muziek is trouwens ook onder een Creative Commons licentie te gebruiken.
Maar voor de betaalde abonnees zit er een extraatje aan vast: je kunt de stems downloaden. Dit zijn de losse tracks van alle instrumenten. En dat is knetter handig. Zo kan ik bijvoorbeeld besluiten geen drums te laten horen (standaard voor mij, gesproken woord zonder drums werkt vaak het beste – uitzondering: geweldige Snap Judgement podcast). Ik kan de muziek uitbenen, minimaler maken qua instrumentatie. En ik kan afhankelijk van wat er gezegd wordt de mix aanpassen. Dit geeft onwijs veel flexibiliteit.
Ik knip en plak in de muziek. Soms vermeng ik twee muziekstukken met elkaar. Ook wil nog weleens het tempo omhoog of omlaag gooien zonder dat de toonhoogte verandert. Timestretching noemen we dat. Soms doe ik dat ook voor de sprekers, als ze bijvoorbeeld te snel spreken. Ik heb ooit een videoklus gedaan met een fragment dat in India was opgenomen. De spreker sprak zo langzaam dat we hem flink hebben moeten versnellen. Vol trots liet de man de video aan zijn familie zien.
De werkelijkheid manipuleren, sommigen noemen het kunst.
Het werken met stems zorgt er wel voor dat je veel meer sporen/kanalen moet mixen. Zodoende worden het nogal complexe producties die ik doe. Maar dat is nou net wat ik er zo leuk aan vind. Daar is die techniek toch voor? Daarom willen we toch een poepsnelle computer?
De luisteraar maximaal verleiden, voor minder doe ik het niet.
Geef een reactie