De 125e verjaardag van Maurits Cornelis Escher wordt gevierd door de grootste Eschercollectie ter wereld in Den Haag open te stellen voor publiek. Een deel is te zien in het Kunstmuseum en een ander deel in Escher in Het Paleis (dé permanente plek voor het werk van Escher). Gisteren bekeek ik de tentoonstelling in het Kunstmuseum en werd geraakt door zijn werk.
Escher wordt door wetenschappers gezien als de schakel tussen kunst en wiskunde. Toch was Escher helemaal geen uitblinker op school.
Maurits Cornelis Escher wordt op 17 juni 1898 geboren in het Princessehof in Leeuwarden. Liefkozend noemen zijn ouders hem ‘Mauk’. Kunst en cultuur speelt een belangrijke rol in de opvoeding van Mauk. Zijn ouders nemen hem geregeld mee naar musea, kerken en concerten. Mauk Escher leest veel, maar is op school weinig succesvol. Hij blijft zitten in de tweede klas van de middelbare school en haalt in 1918 zijn eindexamens niet.
Uit wanhoop sturen de ouders van Escher de moeilijke leerling naar de Hogere Technische School in Delft. Hoewel hij zijn eindexamens niet heeft gehaald, mag hij daar toch beginnen als eerstejaars. Ook hier haalt Escher zijn examens niet en na een jaar verlaat de ongelukkige Escher de HTS.
De welgestelde familie van Escher ziet een carrière als kunstenaar niet zitten, dus besluit Escher architectuur te studeren. In 1919 begint Escher aan de School voor Bouwkunde en Sierende Kunsten te Haarlem.
bron
Het werk van Escher kun je zien als logische schoonheid. Schoonheid heeft immers vaak te maken met symmetrie en herkenbare regelmatige patronen. Ook de link tussen wiskunde en kunst interesseert mij zeer. Tijdens het bekijken van zijn houtsnedes en tekeningen vroeg ik me daarom af hoe je zoiets op muziek zou kunnen toepassen. Een tekst in het museum gaf het antwoord:
Aanschouwelijke weergave van muziek in twee dimensies, 1936 – Inkt op papier
Escher is een enorme liefhebber van de Duitse barok componist Johann Sebastian Bach, Hi probeert zelfs de muziek van Bach te visualiseren. In 1936 maakt Escher en flipboekje gebaseerd op Bachs eerste prelude (C-groot) voor plano uit Das wohltemperierte Klavier (Het goedgestemde klavier). Door het boekje snel door te bladeren, ontstaat een animatie van het muziekstuk.
Escher ziet een grote verwantschap tussen zijn grafiek en Bachs composities: ritmiek, herhaling en symmetrie zijn gemeenschappelijke delers. Escher omschrijft Bachs canons als een kort motief, dat zich op vele verschillende manieren kan herhalen: “Deze omgedraaide motieven klinken te gelijkertijd, maken allerlei, bijna mathematische figuren. Het heeft héél van mijn motieven, die ik doe om verschillende assen laat draaien.”
Het is logisch dat Escher een enorme liefhebber van de muziek van Bach was. Diens Crab Canon is een prachtig stuk dat bestaat uit één motief dat in twee bewegingen gespeeld wordt: voor- en achteruit.
Het wordt in onderstaande video prachtig visueel uitgelegd.
De partituur van Crab Canon kun je dus gelijktijdig zowel vanaf links als, omgekeerd, vanaf rechts spelen. Net als een krab, die in plaats van vooruit te lopen zijwaarts loopt.
Maar als we wat meer filosoferen… je kunt ook denken aan de muziek van Steve Reich die vaak werkt met repeterende patronen waarin de onderlinge partijen langzaamaan verschuiven.
In elektronische muziek worden deze technieken ook heel vaak toegepast. De computer leent zich immers uitstekend voor het omdraaien en spiegelen van melodieën. Of door bijvoorbeeld gebruik te maken van loops. Zoals Sam Wilkes in zijn One Theme doet.
Wat me brengt bij de muziek van William Basinski: The Disintegration Loops.
Hiervoor gebruikte William oude tapeloops waarvan tijdens het afspelen de magnetische laag begon los te laten. Je luistert dus eigenlijk naar het verouderingsproces van de tapes die de muziek als het ware langzaamaan doet uitsterven.
Dit zijn slechts een paar voorbeelden. Want wat te denken van de wiskundige jazzpatronen van bv een John Coltrane of die van Zappa? Eigenlijk vraagt dit om een muzikale expositie/installaties als eerbetoon aan Escher.
Geef een reactie